“İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü” manasına gelen HIV (Human Immunodeficiency Virus), insan bedenine girdiği anda bağışıklık sistemini maksat alıyor ve beyaz kan hücrelerine saldırarak orada çoğalıyor. Virüs vakitle enfeksiyonlara ve birtakım kanser çeşitlerine karşı bağışıklık sisteminin müdafaa vazifelerini zayıflatarak immün sistemi büsbütün etkisiz hale getiriyor. Bu etaptan sonra ise “Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu” manasına gelen AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) gelişiyor.
“TÜRKİYE’DE HIV/AIDS ARTIYOR”
İstatistikler, Türkiye’nin AIDS’in giderek arttığı ülkelerden biri olduğunu gösteriyor. Sıhhat Bakanlığı datalarına nazaran 2018 yılında Türkiye’de 4500 yeni HIV enfeksiyonu tanısı konulduğunu belirten HIV Enfeksiyonu Derneği Lideri Prof. Dr. Fehmi Tabak, Türkiye’de birinci HIV teşhisinin 1985 yılında alındığını, o tarihten Kasım 2019’a kadar ülkemizde yaklaşık 25 bin kişinin HIV müspet olduğunu söyledi. Bildirilen bu sayının yaklaşık yüzde 30’u ise HIV’in kâfi ve hakikat tedavi edilmediğinde gelişen ve ilerlemiş hali olan AIDS.
Ancak Hekim Fehmi Tabak’a nazaran asıl değerli ve tehlikeli olan nokta; bu 25 binlik hadisenin üçte ikisinin son 5 yılda ortaya çıkmış olması. Zira Prof. Tabak, HIV/AIDS hadiselerinin gelişmiş ülkelerde azalma, Türkiye’nin de içinde bulunduğu ülkelerde ise artma eğilimine girdiğini söyledi:
“Şu bir gerçek ki, Amerika, Avrupa üzere gelişmiş ülkelerde HIV ve AIDS’te yeni teşhisler azalmaya başladı ancak Doğu Akdeniz, Ortadoğu, Orta Asya ve Doğu Avrupa’da yeni teşhis alanların sayısında kıymetli artış var ki Türkiye de bu ülkelerin içinde.”
Pozitif-iz Derneği Lideri Çiğdem Şimşek de 2017 Başşehir Üniversitesi/HATAM HIV AIDS Farkındalık Araştırması sonuçlarını hatırlatarak HIV/AIDS konusunda toplumsal şuur yetersizliğine dikkat çekti, “Türkiye’de yapılmış olan en kapsamlı HIV farkındalık araştırmasının sonuçlarına nazaran toplumun %77’si hala HIV hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadığını ve %75’i HIV ile yaşayan bireylerin herkes üzere olağan bir hayat sürebileceğini bilmediğini tabir etmektedir” dedi.
“BİLGİ EKSİKLİĞİ, HEM ENFEKSİYONU HEM DE HAK İHLALLERİNİ ARTIRIYOR”
Toplumdaki bilgi eksiklikleri ve önyargıların, HIV olumlulara yönelik damgalayıcı ve ayrımcı davranışlara da neden olduğunu söz eden Şimşek, “Bilgi eksikliği, enfeksiyonun ülkemizde artmasına ve HIV olumluların hak ihlalleri yaşamasına taban hazırlamaktadır. Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS), HIV enfeksiyonuna ve HIV ile enfekte insanlara karşı ayrımcılık önlenemezse, yayılımın da engellenemeyeceğini savunmaktadır. Bilim etrafları ve insan hakları savunucuları, önyargılar ve ayrımcılığın yayılımı arttığı yününde hem fikirdir” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Fehmi Tabak HIV NASIL BULAŞIR?
İlk kere 1980 yılında tanımlanan ve o tarihten itibaren 75 milyon kişiyi etkileyerek, 30 milyon insanın vefatına neden olan AIDS’in etkeni olan HIV’in en değerli bulaşma yolu cinsel ilgi.
Aynı vakitte İÜ Cerrahpaşa- Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi olan Prof. Fehmi Tabak, HIV’in bulaşma yolları ile ilgili şunları söyledi:
“Genel olarak cinsel yolla; anal, vajinal ve oral alaka ile bulaşır. Çok az anneden bebeğe bulaşabiliyor yahut kan nakliyle de olabiliyor lakin en kıymetli bulaş formu cinsel yoldur. En değerli bir başka nokta ise prezervatif kullanılmamasıdır. Kondom kullanımı konusunda kâfi şuur yok. Son yıllarda bu hususa çok fazla vurgu yapılmıyor, bu nedenle bulaşma çok fazla oluyor. Cinsel yolun dışında damar içi unsur kullanmak, birebir enjektörü paylaşmak, kan ve kan eserleri, hijyen kurallarına dikkat edilmeden dövme, piercing üzere süreçler yaptırmak, kan nakli, HIV müspet birinden organ nakli, HIV müspet birine kullanılan enjektör iğnesinin ele batması da bulaşma yolları ortasındadır.”
Korunma ve bulaşma yollarındaki şuur seviyesi istenilen boyutlara gelmese de Dünya Sıhhat Örgütü artık AIDS’i öldürücü değil, kronik bir sendrom olarak pahalandırıyor. Yani, tedavideki gelişmeler sayesinde vefat oranları düştü, hastaların hayat müddeti uzadı, HIV olumlu şahıslar artık günde 1 ya da 2 tablet kullanarak olağan hayatlarına devam edebiliyor.
HIV BEDENE ALINDIĞI VAKİT NASIL BİR SEYİR İZLER?
Dr. Tabak’ın HIV’in bedene girdikten sonraki seyri hakkında verdiği bilgiye nazaran, HIV ile enfekte olan kişi bir mühlet sonra grip gibisi şikayetler yaşıyor, kısa süren bu periyottan 15-20 gün sonra virüs açısından “sessiz” periyoda giriliyor. Sessiz yani latent devirde yaklaşık 2 ile 10 yıl hastalıkla ilgili hiçbir belirti yahut şikayet olmayabiliyor. Lakin belirtisiz bu latent devrinin sonu fırsatçı enfeksiyonlar ve kanserlerle birlikte ortaya çıkan AIDS olabiliyor.
HIV BEDENE GİRDİKTEN NE KADAR SONRA TESTTE ORTAYA ÇIKAR?
Kişi virüsü aldığı vakit aşağı üst 12-13 gün sonra kan testi pozitifleşmeye başlıyor. Bu test müspet çıkarsa çabucak tedaviye başlanıyor. Tıp dünyasında 3-4 yıl evvelki görüş; HIV testi olumlu çıkar çıkmaz çabucak tedaviye başlamamak, biraz beklemek gerektiği tarafındaydı lakin Dr. Tabak, araştırmaların, olumlu çıkan HIV’de tedavinin çabucak başlaması gerektiğini ortaya koyduğunu söylüyor:
“Çok büyük çalışmalar yapıldı ve görüldü ki tedaviler kişinin kanında virüsü 1-2 ay içinde negatifleştiriyor. 6 ay şayet kanda negatif kalırsa bu kişinin artık bulaştırıcı olmadığı çalışmalarla gösterildi. Onun üzerine DSÖ ve bütün rehberler tedavi mentalitesini değiştirerek, ‘madem bu tedavi altında bulaştırmıyor o vakit, test olumlu olan herkese tedavi başlayalım’ noktasına geldiler. Bu çok kıymetli bir olay. Kişinin kanında saptanamazsa bulaştırmaz. Tedavinin daha kolay olması nedeniyle kişi çabucak tedavi altına alınıyor. Olur ki test yaptırmazsa sorun ondan sonra başlıyor. Zira birincisi kişi virüsü bulaştırmaya başlıyor, ikincisi de hastalık ilerliyor, çok ileri evrede fırsatçı bir enfeksiyon yahut kanser gelişiyor. İşler ondan sonra zorlaşıyor ve zati AIDS basamağına geçmiş oluyor.”
KORUNMASIZ VE KUŞKULU CİNSEL BAĞDAN SONRA NE YAPILMALI?
HIV/AIDS ile çabada farkındalığın kıymetine vurgu yapan ve “Farkındalık ne kadar artar ve ne kadar erken teşhis konursa hem bizim açımızdan hem de hasta açısından çok daha âlâ sonuç alınıyor” diyen Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı, “Şüpheli ve korunmasız cinsel alakadan sonra yapılması gerekenler nelerdir?” sorusuna şu cevabı verdi:
“Şüpheli münasebetten 12 gün sonra yapılan HIV testi olumlu çıkmazsa, test 1 ay sonra tekrar yaptırılmalı. Bunda da olumlu çıkmazsa uygunca emin olmak için 3 ay sonra tekrar test yapılmalı. Eski testler bu kadar inançlı değildi, artık testler 12 günde sonuç veriyor lakin tekrar de 1 ve 3 ay sonra yeniden test yaptırılmalı.”
Pozitif-iz Derneği Lideri Çiğdem Şimşek “TÜRKİYE’DE BİNLERCE İNSAN HİV OLUMLU OLDUĞUNDAN HABERDAR DEĞİL”
“HIV, uzun yıllar belirtisiz seyredebileceği için sistemli HIV testi yaptırmanın hem kişinin hem de toplum sıhhatini müdafaanın en tesirli yolu olduğunu aktaran Pozitif-iz Derneği Lideri Çiğdem Şimşek, çok kıymetli bir nokktaya parmak bastı ve test yaptırmaktan çekindiği için HIV müspet olduğunu bilmeyen çok sayıda insan olduğunu söyledi:
“Tedavi ile HIV ölçüsü B=B, yani belirlenemeyen-bulaşmayan düzeyine gelen müspet bireyler, HIV’i cinsel münasebetle diğerlerine bulaştıramazlar, doğal yollarla enfekte olmayan bebekler dünyaya getirebilirler, herkes kadar sağlıklı ve uzun bir ömür sürdürebilirler. Dr. Murat Sayan’ın matematiksel modelleme çalışmasının da gösterdiği üzere Türkiye’de binlerce insan HIV olumlu olmasına rağmen test yaptırmadığı için durumundan haberdar değil ve HIV müspet olduğunu bilmiyor.”
HIV SARILMAKLA, TOKALAŞMAKLA, BİREBİR ORTAMDA BULUNMAKLA BULAŞMAZ
HIV/AIDS bulaşma yolları ile ilgili bilgi eksikliğinin giderilmesi ve bulaşma yollarının önemsenmesi gerektiğine vurgu yapan HIV Enfeksiyonu Derneği Lideri Prof. Dr. Fehmi Tabak ise, tükürük, gözyaşı, ter, dışkı, idrar, böcek-sivrisinek ısırıkları üzere yollarla ve HIV olumlu biriyle birebir ortamda bulunmak, birebir konutta yaşamak, birebir tuvaleti kullanmak, tıpkı havayı solumak, tokalaşmak, öpüşmek ve sarılmakla virüsün bulaşmadığının altını çizdi.
