Diyabet hastalığı, pankreasın kâfi ölçüde insülin hormonu üretememesi yahut ürettiği insülinin tesirli halde dokular tarafından kullanılamaması durumunda gelişen, karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasının bozulduğu bir hastalık. Ömür uzunluğu süren diyabette kişi, yediği besinlerden kana geçen şekeri yani glukozu kullanamıyor ve kan şekeri yükseliyor. Buna da hiperglisemi deniyor.
İnsülin hormonunun eksikliğine bağlı tip 1 diyabet, sıklıkla çocukluk ve gençlik yaşlarında ortaya çıkıyor ve “Juvenil diyabet” olarak da isimlendiriliyor.
İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa-Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Sait Gönen, tip 1 diyabetin düzeneğini, “Pankreasta bulunan ve insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün bir hücuma maruz kalması sonucunda zedelenmesi” biçiminde özetliyor.
Tip 1 diyabette, mutlak yahut izafî bir insülin yetersizliği olduğundan hastaların ömür uzunluğu insülin hormonunu dışarıdan (enjeksiyon yoluyla) almak zorunda olduklarını belirten Hekim Sait Gönen, daha fazla görülen tip 2 diyabetin hastaların yaklaşık %90’ını oluşturduğunu söyledi:
“İNSÜLİN DİRENCİNE KİLO ALIMI EŞLİK EDİYOR”
“Tip 2 diyabette ailesel yatkınlık kelam konusu. İnsülin direnci sebebiyle yani insülinin dokularda kullanılamaması sonucu kilo alımının eşlik ettiği metabolik sendromla birliktelik gösteren bir formdur. Vakitle insülin salgılama işlevi bozukluğu da tabloya eşlik eder.”
OBEZİTE DE ARTIYOR, DİYABET DE
Diyabet sıklığı hem Türkiye’de hem de dünyada giderek artıyor. Bu artışta en kıymetli nedenin ise yanlış beslenme ve sonucunda gelişen obezite olduğu biliniyor. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa-Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekanı da olan Gönen, “13- 19 yaş aralığındaki adolesanlarda bile obezite ile birlikte tip 2 diyabet görülüyor. Yani diyabetin görülme yaşı giderek aşağıya çekiliyor” ihtarında bulundu.
“KİLO ALIMI ÇOCUKLUKTAN İTİBAREN ARTMAYA BAŞLIYOR”
Türkiye’deki yaklaşık 7 milyon diyabet hastasının yetişkin nüfusun %15’ine denk geldiğini ve çocuklarda diyabet hastalığının arttığını lisana getiren Dr. Gönen, obezite tehlikesinin altını çizerek şöyle konuştu:
“Obezite sıklığındaki artış tip 2 diyabeti de beraberinde getirmektedir. Tip 2 diyabet, 45 yaşından büyük, şişman şahıslarda daha yaygın olsa da kilo alımı çocukluktan itibaren artmaya başlamış ve tip 2 diyabet yaşı daha da küçülmüştür ve çocukluk diyabeti artmaktadır. Sıhhatsiz beslenmenin, obezitenin ve hareketsizliğin, gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlarda tip 2 diyabetin süratle artışına sebep olduğu belirtiliyor. Kilo denetimini ve artmış fizikî aktiviteyi hedefleyen hayat usulü değişiklikleri, tip 2 diyabetten korunmada değerli genel ögelerdir.”
ÇÖZÜM; KİLO DENETİMİ VE FİZİKÎ AKTİVİTEDE
Beden kilosunu azaltmanın ve fizikî aktiviteyi arttırmanın sağladığı faydanın yalnızca tip 2 diyabetle hudutlu olmadığını, bu durumun tıpkı vakitte, kalp hastalıkları ve yüksek kan basıncını azaltmada da rol oynadığını vurgulayan Endokrinolog Prof. Dr. Sait Gönen, diyabet ile ilgili sık sorulan 5 soruyu şöyle yanıtladı:
1- Kimler diyabet açısından risk altında ve riski artıran faktörler neler?
Ailesinde diyabet hastası olanlarda, şişmanlarda, gebelik şekeri olanlarda, 4 kilodan fazla bebek doğuranlarda, gerilim altında yaşayanlarda, kan yağları ile kan basıncı yüksek olanlarda, polikistik overde, ensede yahut koltuk altlarında deri kıvrımları siyahlaşanlarda ve hareketsiz ömrü olanlarda diyabet riski daha yüksektir. Ayrıyeten pankreasın kronik iltihabı, pankreas tümörleri ve ameliyatları ile hipertiroidi, akromegali, cushing üzere kimi hormon hastalıkları da tip 2 diyabete yol açabilir.
2- Diyabetin gelişeceğini gösteren belirtiler nelerdir, hangi şikayetler diyabet açısından uyarıcı olmalı?
Çocuk ve gençlik devirlerinde ortaya çıkan tip 1 diyabet, çoklukla yüksek şeker koması ile birlikte görülür ve teşhis konulur. Tip 2 diyabet ise çoğunlukla 30 yaşından sonra ortaya çıkar ve ileri yaşlarda daha sık görüldüğünden yaş ilerledikçe karşılaşılabilen hastalıkların belirtileriyle karışabilir. Tip 1 diyabet hastalarında hastalığın başlangıç şikayetleri çok açıktır. Günler yahut birkaç hafta içinde çok susama ve su içme, bol bol idrar yapma, iştah artışı ve çok yemeye karşın zayıflama ve halsizlik görülebilir. Daha ileri günlerde kan şekerinin çok yükselmesi ve aseton artışına bağlı olarak iştah artışı yerine iştahsızlık, bulantı, karın ağrısı, halsizliğin artışı şuur bulanıklığı, koma hali görülebilir.
İNATÇI KAŞINTI VE GÜZELLEŞMEYEN YARALARA DİKKAT!
Daha ileri yaşlarda başlayan tip 2 diyabette ise belirtiler her vakit besbelli değildir. Susama, çok su içme, ağız kuruması, bol bol idrar yapma, geceleri idrar yapma isteği ve çok iştah her hastada görülmeyebilir. Birtakım hastalar zati çok iştahlı oldukları için yıllardır çok yemek yediklerini söylerler. Halsizlik, iştahsızlık, inatçı kaşıntı, yaralar-özellikle cilt yaraları, ağızda makus bir tat hissi görülebilir, bayanlarda vajinal kaşıntı çok besbellidir. Hastaların 1/3’ü teşhis edildikleri anda manalı bir şikayetleri olmadığını bildirmektedirler. Tip 2 diyabet, ileri yaşlarda daha sıkça görüldüğünden kimi hastalar şikayetlerini önemsememekte birçok vakit yaşlanma belirtisi olarak görmektedirler.
“AŞIRI ISTIRAP YAHUT SEVİNÇ DİYABETİ TETİKLEYEBİLİR”
Bazı hastalar şekerin komplikasyonları ile de belirti verebilir. Örneğin; ayaklarda yanma, uyuşma, karıncalanma hissi, bulanık görme, erkeklerde cinsel gücün azalması yahut büsbütün kaybolması diyabetin belirtisi olabilir. Diyabet hastalığı tarafından riskli olan şahıslarda çeşitli nedenler hastalığı tetikleyebilir. Bunlar ortasında çok duygusal yüklenme öteki anlatımla büyük ıstırap yahut sevinç, ameliyat, enfarktüs üzere damarsal olaylar ve enfeksiyonlar sayılabilir.
“ŞEKERLİ İÇECEKLER VE FASTFOOD ÇOCUKLARDA DİYABETİ ARTIRIYOR”
3- Günümüzde çocuk diyabet hastası sayısında değerli artış olduğunu belirtiyorsunuz, çocuklarda şeker hastalağı neden artıyor?
Öncelikle çocuklarda daha sık görülen tip 1 diyabet için konuşacak olursak; doğuştan var olan, diyabete yatkınlık sağlayan doku kümeleri diyabet gelişme riskini artırır. Bizi hastalıklardan koruyan bağışıklık sistemimiz birtakım durumlarda insülin salgılayan hücreleri yabancı algılayarak yok edebilir. Bunun dışında diyabete genetik yatkınlığı olan bireylerde virüslere bağlı enfeksiyonlar, besinlerdeki katkı unsurları, gerilim, diyabeti başlatan tetikleyici faktör olabilir. Yakın akrabalarında tip 1 diyabet olan çocuklarda diyabet gelişme riski daha fazladır. Babada yahut kardeşte tip 1 diyabet varsa, çocukta görülme ihtimali yüzde 6, annede tip 1 diyabet varsa çocuğunda görülme ihtimali yüzde 3 olarak bildirilmektedir.
“ÇOCUKLARDA DİYABET İÇİN EN DEĞERLİ RİSK FAKTÖRÜ OBEZİTEDİR”
Tip 2 diyabete gelecek olursak; günümüzde
