İnfertilite (kısırlık) tedavi hakkında konuşan Kadın Hastalıkları,Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op.Dr.Numan Bayazıt konu hakkında değerli bilgiler verdi.
İnfertilite tedavisinde kullandığımız esas formüller şunlardır:
– Ovülasyon İndüksiyonu (Oİ), Yumurtlatma
-İntrauterin İnseminasyon (IUI), Aşılama
-İnvitro Fertilizasyon (IVF), Tüp Bebek
Yumurtlama tedavisinde emel yumurtası olan ancak yumurtlayamayan bayanın yumurtlamasını sağlamak ya da ortamda bulunan yumurta sayısını arttırarak döllenme mümkünlüğünü yükseltmektir. Aşılama tedavisindeki gaye da buna benzeridir. En hareketli spermler seçilip rahim içine verilerek döllenme mümkünlüğü arttırılır. IVF ise büsbütün farklıdır. Yumurtanın döllenmesi vücutta değil laboratuvar ortamında sağlanıp oluşan embriyo rahim içine transfer edilir.
Hangi durumda hangi prosedürü seçeceğimiz birtakım durumlarda çok açık olabilir. Örneğin kapalı olan tüpleri ameliyatla açmayı düşünmüyorsak (ki artık pek tercih edilmiyor) tüp bebek yapmamız gerekir. Sperm sayısı çok az olan erkeklerde de tüp bebek yapmak mecburidir. Fakat öteki birçok sorunda tablo bu kadar net değildir. Hangi tedaviyi uygulamamız gerektiği sorunun kaynağı kadar bayanın yaşı, infertilite mühleti ve yumurtalık zenginliği üzere öteki faktörlere de bağlıdır.
Başlıca infertilite nedenlerine göz atacak olursak:
ERKEK İNFERTİLİTESİ:
Sperm sayı ve hareketi önemli oranda düşük ise tüp bebek yapmak gerekir. Önemli azlık mililitredeki sperm sayısının 5 milyonun altında olması olarak tanımlanır. Fakat mevzu bu kadar net değildir. Aşılamanın muvaffakiyet oranları mililitredeki sperm sayısı 5-10 milyon ortasında olduğunda da düşüktür. Öteki yandan genç ve yeni evli bir çift önemli sperm sorunu olsa bile aşılamayla hatta bizatihi hamile kalabilir. Gerçekte sperm tahlilinde kullanılan sayı, hareket ve form kriterleri, sperm işlevi hakkında yüzde yüz bilgi verememektedir. Bu nedenle her çifti farklı değerlendirip karar vermek, çiftin yaşı, infertilite mühleti, daha evvel gebelik yaşayıp yaşamadığı üzere faktörleri hesaba katmak gerekir. Şayet tüp bebek yapılacaksa sistem mikroinjeksiyon olmalıdır.
PKOS (Polikistik Over Sendromu) ve ANOVULASYON (Yumurtlayamama):
PKOS’da yumurta sayısı çoktur lakin bunlar büyüyüp çatlayamamaktadır. Seçilecek birinci tedavi metodu Klomen, Aromatoz İnhibitörleri (Femara) üzere haplarla yumurtlamayı sağlamaktır (Oİ). Yumurtlama sağlanabiliyorsa 6 hatta 12 ay denenebilir. Haplarla yumurtlama olmuyorsa ikinci basamak Gonadotropin ismi verilen iğnelerdir. Lakin iğne uygulaması bilhassa PKOS’ta çok problemli bir metottur. Çok sayıda yumurta büyümesine bağlı tedavinin iptali, hipersitümülasyon, çoğul gebelik üzere riskleri vardır. Bu nedenle PKOS olgularında haplarla sonuç alınamıyorsa tüp bebeğe geçmek vakit ve maliyet açısından daha akılcı olabilir.
ENDOMETRİOZİS: Rahim kanallarının durumu HSG ile denetim edilir. Büsbütün kapalı ise tüp bebek yapılır. Açık ise ne yapacağımızı bayanın yaşı, infertilite müddeti, yumurtalık zenginliği üzere başka faktörlere nazaran belirleriz. Genç ve infertilite müddeti 2-3 yıldan daha az olan çiftlerde Oİ ve IUI denenebilir. 3 kezde sonuç alınamazsa tüp bebeğe geçilir. Çikolata kisti varsa ameliyat ile almayı tercih etmiyoruz. Bilhassa yumurta sayısı az ise ameliyat bu sayıyı daha da düşürebilir. Fakat kist ağrı yapıyorsa ve yumurtalık zenginliği düzgün ise ameliyat düşünülebilir. Tüplerin kapanmasına infeksiyon, geçirilmiş operasyonlar da neden olabilir. Bunlarda da yaklaşım birebirdir.
AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE:
İnfertilite nedeninin ortaya konamadığı durumdur. Yani rahim, tüpler, yumurta sayısı, sperm üzere tetkik edilebilen her şey olağan görünmekte lakin gebelik oluşmamaktadır. Bu durumda hangi tekniğin tercih edilmesi gerektiği tartışmalıdır. Örneğin 2013 yılında İngiltere’nin ulusal sıhhat rehberini hazırlayan BİRÇOK (National İnstitute of health and care excellence) 2 yıllık bekleme döneminden sonra direk tüp bebek yapılmasını tavsiye etmiş, Oİ ve IUI denemeyi önermemiştir. Fakat çift genç ise ve infertilite mühleti çok uzun değil ise Oİ + IUI denenebilir. Daha evvel bir gebelik yaşanmışsa ve yumurta zenginliği kâfi ise sonuç alma mümkünlüğü daha da fazla olacaktır. 3 denemede gebelik elde edilemezse ısrar etmek vakit kaybı olacağından tüp bebeğe geçmek gerekir.
MYOMLAR: Myomların tedavisi ameliyattır. Ne yazık ki bu ameliyatların rahime ziyan verme riski vardır. O nedenle hangi miyomları ameliyat edeceğimiz kritik bir karardır. Biz myomları bulundukları yere nazaran 3’e ayırıyoruz. Bebeğin tutunacağı boşlukta olanlar, rahim kası içinde olanlar ve rahimin dışında karın boşluğuna yanlışsız büyüyenler. Birinci küme kesinlikle ameliyat edilmelidir zira bebeğin tutunmasını pürüzler. Bu boşluktaki miyomlar Histeroskopi ile alınır ve bu ameliyatların riski çok azdır. Dış taraftaki 3. küme myomları çok büyük değil ise ameliyat etmeye gerek yoktur. Kas katmanı içinde olanlar ise en tartışmalı mevzudur. Ameliyat etmemeyi tercih ederiz lakin yapılan tedavilerle sonuç alamazsak ve nedenin myom olduğuna karar verirsek yapmak zorunda kalırız.
YAŞ FAKTÖRÜ: 40 yaş ve üzerinde IUI (Aşılama) yapılan çiftlerde canlı doğum oranları %1’ler civarındadır. Bu nedenle uygun bekleme dönemi geçti ise direk tüp bebek yapılması daha doğrudur. (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
