Bu yılki 10 Ekim Dünya Ruh Sıhhati Gününün teması olan intihar kanısı, kişinin hissettiği ağır duygusal acı ile tetikleniyor. ntv.com.tr‘ye konuşan Uzman Klinik Psikolog Gözdem Özdem’e nazaran, bu acı bireye o kadar fazla geliyor yahut kişi bu duygusal acıyı o denli güç şartlarda yaşıyorki hayatın artık yaşanmaya değmediğini düşünmeye ve o denli hissetmeye başlıyor.
İntihar niyeti genel olarak sevilen bir kişinin vefatı, işini kaybetme, bir bağlantının sonlanması, ekonomik iflas üzere kıymetli ömür geçişlerinde; kişinin kendisini aciz, incinmiş ve kaybetmiş hissettiği durumlarda şekilleniyor. Bu problemlerle baş edemeyen kişi, ömür ve vefat ortasındaki tercihini mevtten yana kullanabiliyor.
DSÖ sayıları, yılda yaklaşık 1 milyon kişinin bu hislerle hayatına son verdiğini gösteriyor. 2030’da sayının bir milyonun üzerine çıkacağını öngören DSÖ’ye nazaran, her 40 saniyede bir kişi intiharı seçiyor.
Türkiye İstatistik Kurumunun 2018’de ülkemizde intihar suratını yüz binde 3.8, intihar eden kişi sayısını ise 3.161 olarak açıkladığını belirten Türkiye Psikiyatri Derneği Medya Çalışma Ünitesi Koordinatörü Psikiyatri Uzmanı Dr. Şahut Duran, Türkiye’de intihar olaylarının dünya istatistiklerine paralel seyrettiğini söyledi.
PSİKİYATRİST DURAN: TÜRKİYE EN ÇOK İNTİHARIN GERÇEKLEŞTİĞİ 100. ÜLKE
2018 datalarına nazaran Litvanya’nın %31’lik oranla dünyada intihar olaylarının en sık rastlandığı ülke olduğunu lisana getiren Psikiyatrist Duran, “Sıralama Rusya, Guyana, Güney Kore, Belarus biçiminde devam eder. Türkiye ise %7,3’lük oranla dünyada en çok intiharın gerçekleştiği 100. ülkedir. Fakat tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de intiharlarla ilgili istatistiki bilgiler kâfi değildir. Birçok etmenden ve bilhassa inanç probleminden ötürü intihar dataları maalesef daha az bildirilmekte, münasebetiyle kayıt altına alınmamaktadır” dedi.
PSİKİYATRİST ARIKAN: İŞSİZLİK, EKONOMİK KAYIP VE AĞIR HASTALIKLAR ETKENDİR
İntihar ile toplumsal ve ekonomik süreçler ortasında yakın bağlantı bulunduğunu belirten Psikiyatrist Prof. Dr. Kemal Arıkan, savaş ve ekonomik çöküntü vakitlerinde intihar olaylarının arttığını söyledi, “Dünyayı etkileyen büyük savaş vakitlerinde intiharların arttığını biliyoruz. Hatta mevzunun kıymetini birinci vurgulayan Sosyolog Durkheim, ileri giderek intiharın büsbütün toplumsal bir fenomen olduğunu tez etmiştir. Toplumsal, siyasal, ekonomik nedenler, maddeleşen insan bağları, yabancılaşma, yalnızlaştırılma, işsizlik, ekonomik kayıplar, ağır hastalıklar, örneğin; şiddetli ağrıya yol açan bedensel hastalıklar önemli birer faktördür” diye konuştu.
PSİKOLOG BÖREKCİ: DEPRESYON, KİŞİYİ İNTİHARA SAVUNMASIZ HALE GETİRİR
Bir insanı, hayatına son vermeye götüren ruhsal nedenlerin başında depresyonun geldiğini söyleyen Dr. Arıkan, “İntihar genelde depresyon göstergesidir. Direkt depresif ataklarda (bipolar ya da unipolar) yahut hudut kişilik bozukluğu üzere hallerin depresif devirlerinde, ani ve büyük kayıplara bağlı depresyonlarda ortaya çıkar” derken, Uzman Klinik Psikolog Hasret Kelle Börekci de depresyon vurgusu yaptı ve depresyonun, kişiyi intihara savunmasız hale getiren en kıymetli bozukluk olduğunu söyledi:
“Depresyon, şizofreni, travma sonrası gerilim bozukluğu, alkol ve husus kullanım bozuklukları ile toplumsal ahenk sorunları, dürtü denetim meseleleri intihar fikirleri ya da teşebbüsleri olan bireylerde sık rastlanan bozukluklardır. Korku ve kişilik bozuklukları da intihar niyeti ile ilişkilendirilmektedir.”
PSİKOLOG ÖZDEM: RUH SIHHATİ İÇİN İSTİKRAR, DOYUM VE AHENK ÖNEMLİ
Ruh sağlığının; anne karnından mevte kadar bireyin kendisini söz etme, öğrenme, etraf ile irtibat kurma üzere bir dizi süreci söz ettiğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Gözdem Özdem, “Freud, bireyin ruh sıhhati açısından sağlıklı sayılması için çalışmak ve sevmek halinde iki temel ölçüt olduğunu savunur. Günümüzde bu ikili durumu kurduğumuz alakalar ağında istikrar, doyum ve ahengi yakalıyorsa, kişinin ruhsal açıdan sağlıklı olduğunu söylemek mümkündür” değerlendirmesinde bulundu.
BİR İNSANIN İNTİHARI DÜŞÜNDÜĞÜNÜ GÖSTEREN DAVRANIŞLAR NELER?
İntihar niyeti gelişen birinin davranışlarına dikkat çeken Psikolog Özdem’e nazaran, kimi davranışlar kişinin intiharı bir seçenek olarak düşündüğü konusunda hem ailesini hem de arkadaşlarını alarma geçirebilir:
“İntihara eğilimli tipik kişidiye bir şey yoktur. Fakat bir insanın önemli olarak intiharı düşündüğünü gösteren birtakım davranışlar vardır.
– Zihnin vefatla ve ölmekle meşgul olması,
– Yemek ve uyumakta zorluk çekmek, fizikî görünümde dikkat alımlı değişiklik,
– İş, okul yahut hobilere olan ilgi kaybı ile toplumsal aktiviteler, arkadaşlar ve aileden elini eteğini çekmek ya da onlarla bağlarını sınırlamak,
– Davranışlarda önemli değişiklik, sıklıkla ne olabileceği umurunda değilmişçesine gereksiz risklere girmek,
– Vefata hazırlık işaretleri; cenaze düzenlemeleri yahut pahalı mülklerin dağıtımını yapmak, bu davranışlar ortasında sayılabilir.”
“İntiharı evvelden kestirebilmek altın kıymetindedir” diyen ve Temmuz 2019’da yayınlanan bir makalesine atıfta bulunan Psikiyatrist Arıkan’a nazaran ise etrafındakilerin, bir insanın intiharı düşündüğünü anlaması o kadar kolay olmayabilir:
“İNTİHAR FİKRİ EKSERİYETLE ANSIZIN VE RESEN ORTAYA ÇIKAR”
“Maalesef intihar fikri birçok kere ipucu vermez. Bazen kişi kendisi bile ne vakit teşebbüste bulunacağını bilemeyebilir, intihar niyeti çoklukla ansızın, resen ortaya çıkar. Yaptığımız bir araştırmada; intiharın evvelden anlaşılmasını sağlayacak bir biyolojik işaret olarak EEG’nin (1) bedel taşıdığı, tarafımızdan gösterilmiş ve kıymetli bir yayın organında (The Journal of Affective Disorders) Temmuz 2019’da yayına kabul edilmiştir.”
“EN RADİKAL TEDAVİ ALTTA YATAN SEBEBİ TEMİZLEMEKTİR”
Bir insanı intihar kanısından uzaklaştırmada destekleyici, serinkanlı ve empatik konuşmaların tesirli olabildiğini aktaran Prof. Arıkan, “Tabii en radikal tedavi altta yatan sebebi temizlemektir. Depreyonu tedavi etmek, hezeyan ve halusinasyonlara deva bulmak üzere. Kişiyi hastaneye yatırmak mecburî olabilir” dedi.
Uzman Klinik Psikolog Hasret Kelle Börekci, intihar riski karşısında kişinin yaşadığı depresif belirtilerin yoğunluğuna nazaran ilaç tedavisi, psikoterapi, psikoeğitim ile kişinin bilgisi ve müsaadesi dahilinde aile takviyesinin de dahil edildiği bir tedavi süreci planlanması gerektiğini söz ederken, Uzman Klinik Psikolog Gözdem Özdem de tedaviyi yürütecek ruh sıhhati uzmanının, intihar konusunda eğitim almış ve tecrübeli olmasının ehemmiyetine işaret etti.
(1) EEG (elektroensefalogram) beynin elektriksel aktivitesi ile ilgili sorunları bulmak için kullanılan bir test.
