Kalp-damar hastalıkları mevt nedenleri ortasında birinci sırada yer alıyor, dünyadaki tüm ölümlerin %31’i kalp ve damar hastalıkları nedeniyle gerçekleşiyor. Ülkemizde ise bu oran %41. Kalp-damar hastalıklarının esas nedeni olan damar sertliğinin değiştirilebilen (önlenebilen) ve değiştirilemeyen (önlenemeyen) risk faktörleri bulunuyor. Yaşlanma, birinci derece aile yakınlarında genç yaşta kalp-damar hastalığına yakalananların bulunması ve erkek cinsiyet, değiştirilemeyen risk faktörleri.
Denetim altına alınabilecek risk faktörleri ise majör ve minör risk etkenleri olarak gruplandırılıyor. 29 Eylül Dünya Kalp Gününde kalp sıhhati ile ilgili hususları ntv.com.tr’ye pahalandıran Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Seçkin Semiz, majör risk faktörlerini; diyabet, sigara kullanımı, hipertansiyon, LDL (kötü) kolesterol ve trigliserid yüksekliği olarak sıralıyor. Minör olanların da fazla kilo, obezite, hareketsizlik, çok alkol tüketimi, çok gerilimli ömür, ürik asit, fibrinojen, homosistein üzere etkenler olduğunu belirten Doktor Nadir Semiz, “Önlenemeyen risk faktörlerine yapabileceğimiz bir müdahale yok lakin önleyebileceğimiz risk faktörleri önlememizdeki yetersizlik ve gözetici stratejiler olarak bilinen sağlıklı diyet, fizikî aktivite ve sigara içilmemesi üzere ömür üslubu değişikliklerinin hayata geçirilememesi sebebiyle, kalp-damar hastalıkları mevt nedenlerinde birinci sıradaki yerini muhafazaya devam edecektir” ikazında bulunuyor.
BAYAN KALBİ MENOPOZDAN SONRA DAHA KIRILGAN OLUYOR
Kalp-damar hastalıkları açısından erkekler bayanlardan daha şanssız. Lakin bu durum menopozla birlikte değişiyor ve risk eşitleniyor.
Türk Kardiyoloji Derneği datalarına nazaran, 45-47 yaş kümesinde Avrupa’da kalp-damar hastalıklarına bağlı ölümlerin erkeklerde binde 2-8, bayanlarda binde 0,6-3 aralığında olmasına karşılık, Türkiye’de bu oranların erkeklerde binde 7,6, bayanlarda ise 3,8 olduğunu aktaran Kardiyolog, menopozla birlikte östrojen hormonunun damar sertliğinden hami özelliğinin ortadan kalktığını, hasebiyle bayanların bu periyotta kalp hastalıkları açısından daha kırılgan olduklarını belirtiyor.
KALP KRİZİ GEÇİREN VE STENT TAKILAN GENÇ SAYISI ARTIYOR
Kardiyoloji profesörünün dikkat çektiği bir öbür nokta ise son yıllarda gençlerde görülen kalp-damar hastalıklarındaki artış. Amerikan yaklaşımı, kardiyolojik açıdan 40-45 yaş öncesini genç kabul ediyor. Şimdi dünyada kalp hastalıklarının gençlerde artışına dair kesin bir oran belirtilmemiş olmasına karşın projeksiyonlar; kardiyoloji polikliniklerine başvuran, kalp krizi ile acil servislere götürülen ve stentlenen bireylerin risk faktörleri ile yaş ortalamalarına bakarak gençlerde kalp hastalıklarının arttığını, önümüzdeki yıllarda daha da artacağını net olarak ortaya koyuyor.
EN KIYMETLİ ETKEN HAREKETSİZLİK VE FAZLA KİLO
Bu tabloda hareketsiz ömür ve kilo artışının rolüne vurgu yapan Kardiyoloji Uzmanı, “Televizyon ya da bilgisayar başında uzun müddet hareketsiz kalmanın ya da daima masa başında çalışmanın getirdiği hareketsizlik ve durağan ömür usulü ile yüklü ‘fast-food’ çeşidi yahut gereğinden fazla yüksek kalori içeren besin tüketimi nedenleriyle kalp ve damar hastalığı riski son yıllarda gençlerde de artış göstermektedir. Bunun en kıymetli nedeni, damar sertliğine davet çıkaran metabolik sendromun en kıymetli bileşeni olan obezitenin çocuk ve gençlerde tüm dünyada son 30 yılda 2-3 kat oranında artmasıdır” değerlendirmesinde bulunuyor.
“KIRIK KALP SENDROMU”AŞIRI GERİLİMLE TETİKLENİYOR
Kalp sıhhatini ilgilendiren ve son yıllarda çok konuşulan bir bahis da halk arasında “kırık kalp” sendromu olarak bilinen Takotsubo kardiyomiyopatisi. Çoklukla üzücü bir olaydan, bir yakının kaybedilmesi üzere gerilimli ve duygusal bir periyottan sonra görülen “kırık kalp sendromu”, kalp kasının düzelmesiyle süreksiz olabildiği üzere birtakım hastalarda mevtle sonuçlanabiliyor.
Tabip Semiz, “kırık kalp sendromu”nun çok fizikî ve ruhsal gerilim temelinde, adrenalin üzere katekolamin denen hususların kanda besbelli halde yükselmesiyle ortaya çıkan ve kalp krizi ile karıştırılan bir durum olduğunun altını çiziyor.
“KIRIK KALP SENDROMU” BAYANLARDA DAHA FAZLA GÖRÜLÜYOR
Kırık kalp sendromunda hastada kalp krizi ve geri dönebilen kalp yetmezliği bulguları görüldüğünü kaydeden Kardiyolog, “Menopoza girmiş bayanlarda daha fazla görülür. Kanda troponin üzere kalp krizi belirteçleri yüksek bulunur, elektrokardiyogramda kalp krizi bulguları vardır, ekokardiyografide (kalp ultrasonunda) kalbin apex (tepe) kısmında balonlaşma vardır lakin koroner anjiyografi yaptığımızda hastanın kalp damarlarını açık buluruz. Bu sendrom, kalpteki küçük damarların işlev bozukluğu ile açıklanır” diyor.
SAĞLIKLI KALP İÇİN ATILMASI GEREKEN 10 ADIM
Basit ancak tesirli metotlarla kalp hastalıklarından korunmanın mümkün olabileceğini, kalp sıhhati bozulmuş olanların ise bu tedbirlerle daha sağlıklı yaşayabileceğini belirten Prof. Dr. Nadir Semiz, kalp-damar sıhhatini muhafazada tesirli olabilecek tekliflerini ise şu formda sıralıyor:
Beslenme formu değerli: Zerzevat, meyve ve tam tahıllı eserler tüketin, bakliyat ve balık yüklü beslenmeye öncelik verin. Çalışmalar; Akdeniz diyetinin mevt riskini azalttığını gösteriyor. Fast-food yiyeceklerden, salam, sosis ve sucuk üzere işlenmiş eserlerden, trans ya da doymuş yağlardan, rafine karbonhidrat diye bilinen kolay şekerlerden ve gazlı ya da gazsız tatlandırılmış içeceklerden uzak durun. Bu içeceklerin günde bir defa tüketilmesi bile diyabet riskini yüzde 20 artırıyor.
Hareketli hayat üslubunu benimseyin: Sistemli fizikî aktivite, kalp ve damar sıhhatini müdafaa ve geliştirme açısından temel bir hayat biçimi olmalı. Fizikî antrenman kalp ve damar hastalığı riskini azaltıyor. Haftada en az 150 dakika orta derecede ya da en az 75 dakika ileri düzeyde fizikî aktivitede bulunun.
Sigara en büyük düşman: Kalp hastalığına bağlı her üç vefattan yaklaşık biri sigara kullanımından ya da pasif sigara içiminden kaynaklanıyor. Çalışmalar, elektronik sigaraların pak olmadığını, klasik sigara içiminde görülen riskleri barındırdığını gösteriyor.
İdeal kiloda olun: Fazla kilo; diyabet, kan yağlarında yükseklik, hipertansiyon ve sonunda kalp-damar hastalığına yol açıyor. Hasebiyle ülkü kiloya inmek çok değerli. Obezite sorunu, hareketsizlik ve makus beslenme alışkanlıkları nedeniyle ülkemizde çocuklar ve gençler ortasında da giderek yaygınlaşıyor.
“MASAYA TUZLUK KOYMAYIN”
Tuz tüketimini kısıtlayın: 30-80 yaşlarında ve kan basıncı yüksek olan yetişkinlerde tuz tüketiminin günde 1 gram azaltılmasının, büyük kan basıncı bedelini 3-4 mmHg düşüreceği, münasebetiyle kalp ve damar hastalığı riskini azaltacağı biliniyor. Tuz tüketimini azaltmanın en pratik yolu ise masaya tuzluk koymamaktan geçiyor. Yemek pişerken tencereye eklenen az ölçüdeki tuz ile salçadaki, ekmekteki ya da sebzelerdeki doğal tuz beden ihtiyacımızı karşılayacaktır.
Kaliteli uyuyun, uyku nizamını sağlayın: Altı saatten kısa vadeli ya da kalitesi düşük uyku kan basıncını yükseltiyor, hasebiyle kalp ve damar hastalıklarına yer hazırlıyor. Çok uzun uyku mühleti de kalp hastalığı riskini artırıyor. Bu nedenle uyku tertibinizi sağlamaya ihtimam gösterin.
Stres idaresini yeterli yapın: Psikososyal iş gerilimi ve iş kaybına yönelik telaşlar ile depresyon, huzursuzluk ve öfke üzere ruhsal durumlar, kalp hastalıkları ve buna bağlı mevt riskini artırıyor. Bununla birlikte özel ve toplumsal yaşama ilişkin badireler da kalp sıhhatini tehdit ediyor. Bu nedenle gerilim idaresinin akılcı bir yaklaşımla çok yeterli yapılıp, bu düşüncelerin bertaraf edilmesi ve tesirlerinin en aza indirilmesi gerekiyor.
SAĞLIKLI TOPLUMSAL İLGİ SAĞ KALIM MÜDDETİNİ YÜZDE 50 ARTIRIYOR
Yalnız kalmayın, sosyalleşin: Küçük etraf, yalnızlık ve zayıf ruhsal takviye kalp hastalığı riskini artırıyor. Toplumsal münasebetler ile mevt riskinin kontağını araştıran büyük çaplı 148 araştırmanın sonucu; makus ve yetersiz toplumsal alakalara kıyasla, kâfi ve sağlıklı toplumsal ilgilerin sağ kalım müddetlerini yüzde 50 artırdığını gösteriyor.
İlaçlarınızı ihmal etmeyin: Özellikle kan sulandırıcı, kolesterol düşürücü ya da tansiyon düşürücü ilaç kullanıyorsanız, hekiminize sormadan mutlaka ilaçlarınızı kesmeyin, doz değişikliği yapmayın ve ilaçlarınızı vaktinde alın! Canlı hücre duvarının kıymetli yapıtaşlarından biri ve tüm hormonların ana unsuru olan kolesterol, elbette canlı ömrü için gereklidir lakin bir yere kadar. Fazlasının ya da yüksek riskli bireylerde ilaçlarla kolesterolün belli düzeylerin altına çekilmemesinin, kalp krizi ve felç başta olmak üzere, kalp-damar hastalıklarını değerli oranda yer hazırladığını unutmayın.
Kalp sıhhatinizi denetim ettirin: Bilhassa damar sertliğinin artmasına yol açan diyabet hastalığı, hipertansiyon, kolesterol ya da trigliserid yağlarının yüksekliği üzere meselelerden birisi ya da birkaçı, ailenizde genç yaşta kalp krizi ya da felç geçiren yakınlarınız varsa, sigara kullanıyorsanız, orta yaşı da geçtiyseniz; tertipli olarak yıllık kalp kontrollerinizin yapılması büyük ehemmiyet taşıyor.
