Kalp ritim bozuklugu, yani aritmi; kalbin çok süratli atması (taşikardi) ya da çok yavaş atması (bradikardi) yahut sistemsiz atmasını içeren bir tarif. Kalp ritim bozukluğunda kalbin elektriksel ritminde bir düzensizlik oluşuyor. Olağan kalp ritmi dakikada 60, 80 ve 100 olarak kabul ediliyor. Bu ritmin 60’ın altına düşmesi ve 100’ün üstüne çıkması kalp ritim bozukluğunu düşündürüyor. Lakin kalp ritmiyle ilgili aşikâr bir sayı aralığı olsa da şahsî faktörler ön planda tutuluyor. Yani bir kişi için 50 nabız sayısı da olağan olabiliyor.
KALP RİTİM BOZUKLUĞU DAMAR YAPISINI ETKİLİYOR
ntv.com.tr‘nin sorularını yanıtlayan İstanbul Dr. Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Taha Alper, örneğin çok tertipli spor yapanlarda düşük nabız sayılarını görebildiklerini söyledi, “Çünkü onlarda parasempatik sistem daha etkin olabiliyor. Yani bir insanın hiçbir şikayeti yoksa nabzının 50 olması çok ıstırap yaratmaz. Ancak 40’ın altını biz sevmeyiz. Nabzın 45 yahut 40’ın altında olması gece uykuda sorun değildir ancak gün içinde sorun olabilir ve biz buna kuşkulu bakarız. Zira bu, diğer kalp ritim bozukluklarını da tetikleyebilir. Ancak yaklaşımı bilhassa kişiselleştirmeniz gerekiyor yani kişi 50 nabız ile rahat ise biz buna müdahale etmeyebiliriz” dedi.
KALP RİTİM BOZUKLUĞU (AF) NELERE YOL AÇAR?
En sık görülen kalp ritim bozukluğu atriyal fibrilasyon (AF) ise sistemsiz ve çoklukla olağandışı derecede süratli kalp atışı olarak tanımlanıyor, çarpıntı ve yürüme arasında azalma üzere şikayetler ile sinyal veriyor. Atriyal fibrilasyonun damar yapısını kıymetli ölçüde etkilediğine vurgu yapan Dr. Alper, “Kaotik bir ritimdir, düzensizdir, hem nabız hem de tansiyon sistemsiz olur” diyerek atriyal fibrilasyonun getirdiği en büyük tehlikenin inme olduğunu söyledi, bunun yanı sıra beyin damarlarında yarattığı tesir nedeniyle demans ve Alzheimer riskini de artırdığının altını çizdi:
“DAMARSAL DEMANS DEDİĞİMİZ BİR KAVRAM VAR”
“Kalp ritim bozukluğu beyin damarlarında tahribat yaratırsa Alzheimer gelişebiliyor. Vasküler, yani damarsal demans yahut damarsal Alzheimer dediğimiz bir kavram var. Zira Alzheimer yalnızca genetik faktörleden ötürü gelişmiyor” sözünü kullanan Alper, Avrupa Kardiyoloji Derneğinin (European Society of Cardiology) bir çalışmasına dikkat çekti.
Daha evvel de atriyal fibrilasyonun demans riskini artırdığına yönelik çalışmalar yapılmıştı. Avrupa Kardiyoloji Derneğinin Haziran 2019 tarihli kelam konusu çalışması da birebir noktaya parmak basıyor ve atriyal fibrilasyonun, inme geçirmemiş insanlarda bile, demans riskinin artmasıyla temaslı olduğunu söylüyor. Çalışmanın sonuç metninde; “AF’nin niyet sorunlarına ve demansın gelişimine katkıda bulunabileceğine dair deliller artmaktadır” deniliyor.
ŞİKAYETE YOL AÇMAYAN KÜÇÜK PIHTILAR BEYİN DAMARLARINI TAHRİP EDİYOR
Avrupa Kardiyoloji Derneğinin çalışmasını kıymetlendiren Dr. Alper, AF ile gelişen lakin kliniğe yansımayan küçük pıhtıların yaratabileceği riski şöyle ayrıntılandırdı:
“Biz AF ile ortaya çıkan büyük damar tıkanıklıklarına daha çok odaklanıyoruz. Zira büyük bir pıhtı atıyor, o beyne gidiyor ve hasta felç geçiriyor. Bu, çok besbelli bir klinik durum ortaya çıkarıyor. Fakat bunun dışında beyne, kliniğe yansımayan küçük küçük pıhtıların atması da kelam konusu. Bu küçük pıhtılar vakitle beynin bilişsel işlevlerinde azalmaya yol açıyor. Bunlar da demansı ve Alzheimer hastalığını oluşturabiliyor. Çalışmalarda atriyal fibrilasyonu olanlarda demans gelişmesinin daha genç yaşta hem de topluma nazaran iki kat fazla olduğu görüldü. Yani ikisinin ortasında bir münasebet olduğu artık biliniyor.”
“HER ATRİYAL FİBRİLASYON HASTASINA GÜÇLÜ KAN SULANDIRICI İLAÇ VERİLMİYOR”
AF hastalarına güçlü kan sulandırıcı ilaçlar uyguladığında demans gelişme ihtimalinin azaldığını ileri süren çalışmalar bulunduğunu aktaran Prof. Alper, bu çalışmaların şimdi teyide muhtaç olduğunu tabir etti, “Atriyal fibrilasyonu erkenden yakalarsak ve bunlara güçlü kan sulandırıcı tedavi verirsek demans gelişme sıklığını yüzde 40 azaltabiliriz’ diyen birtakım araştırmacılar var fakat elimizde tam net ve yüzde yüz diyebileceğimiz bir bilgi şimdi yok” dedi.
Prof. Dr. Ahmet Taha Alper AF, en sık görülen kalp ritim bozukluğu. 60’lı yaşlarda % 3-4 üzere bir orana sahipken, 80’li yaşlarda her 10 şahıstan birinde ortaya çıkıyor lakin gençlerde de görülebiliyor yahut doğuştan da olabiliyor.
KALP RİTİM BOZUKLUĞU ATRİYAL FİBRİLASYON NEDEN OLUR?
Kalbin olağan pompa işlevini yerine getirebilmesi için elektriksel sisteminin düzgün çalışması gerekiyor. Kalp ritminin sürdürülebilirliliğini kalbin sağ kulakçığındaki ana elektrik santralinin yaptığını söyleyen Kardiyoloji Uzmanı, kalbin ritmini bozan atriyal fibrilasyonun nedenleri ve seyri hakkında şu bilgileri verdi:
“AF, elektriksel olarak ortaya çıkabilir yahut yapısal olarak yani hipertansiyon, obezite, diyabet, öteki kalp-damar hastalığı üzere nedenlerle kalp kulakçıkları bozulur ve o bozulmanın sonucunda da görülebilir. Kalıtsal sendromlar da ritim bozukluklarının kıymetli nedenlerindendir, AF kalıtsal da olabilir.”
ATRİYAL FİBRİLASYON RİSKİNİ ARTTIRAN FAKTÖRLERE DİKKAT!
Tanısı, EKG (elektrokardiyografi) veya holter denen ritim kaydedici aygıtlarla konan atriyal fibrilasyonun gelişmesini kolaylaştıran etkenleri anlatan Dr. Alper’e nazaran, önlenebilecek risk faktörlerinin başında ise alkol geliyor:
“Alkol, kalp kulakçıklarının ritim bozukluğuna hassaslığını arttırır ve kolay bir halde AF gelişmesine neden olur. Birtakım beşerler buna ekstra hassastır ve çok az bir ölçü alkol alsalar bile AF gelişir. Hipentansiyon da çok kıymetli, tansiyonunuz denetim altında değilse, uzun müddet kalbiniz bu gerilim altında kalırsa kulakçıklarda büyüme olur. Bu büyüme de ritmi bozar. Obezite, diyabet ve şişmanlıkla birlikte gelen uyku apne de atriyal fibrilasyonu tesirler.
Stres, çok kıymetli ancak atlanan ve dikkat edilmeyen risk faktörlerinden biridir. Uykusuz yahut çok gerilim altında kalırsanız bedeninizde adeta bir adrenalin zehirlenmesi olur. Çok yüksek adrenalin de atriyal fibrilasyonu tetikler. Mesela çok yahut ağır spor yaparsanız yeniden bu ritim bozukluğunu tetiklersiniz. Bazen atletlerde de bu tip bozuklukları görüyoruz. Birtakım grip ilaçları da bu kalp ritim bozukluğunu tetikleyebilir.”
KALP KRİZLERİ NEDEN EKSERİYETLE SABAHLARI OLUR?
Geleneksel bilginin; sabahları aç karnına çok ağır idman yapılmasını önermediğini hatırlatan Kardiyoloji Uzmanı, kalp krizlerinin neden ekseriyetle sabahları olduğu tarafındaki soruya ise şöyle cevap verdi:
“Çünkü sabahları bir adrenalin deşarjı olur. Gece uyuduğunuzda parasempatik sistem etkindir, nabzınızı ve bütün sistemleri yavaşlatır, sizi dinlenme haline sokar fakat uyandığınızda bir adrenalin durumu, sempatik sistem hakimiyeti olur, bu da kalp krizinin tetiklenmesine yol açabilir.”
ATRİYAL FİBRİLASYON NASIL TEDAVİ EDİLİR?
AF tedavisinde ekseriyetle kan sulandırıcı ilaçların kullanıldığını fakat felç ve beyin kanaması riski açısından hastanın çok güzel değerlendirilip, tedavinin de ona nazaran planlanması gerektiğini belirten Dr. Alper, ”Bütün AF hastalarına güçlü kan sulandırıcı ilaçlar vermiyoruz. Hastanın hipertansiyonu, diyabeti, yaşı, cinsiyeti, daha evvel felç geçirip geçirmediği ve kalp yetersizliğinin olup olmadığı kriterlerine bakıyoruz, skorlamada bu kriterleri sağlayan hastalara güçlü kan sulandırıcı ilaçlar veriyoruz. Bu husus, şimdi çalışmalara açık bir konu” değerlendirmesinde bulundu.
KALP RİTİM BOZUKLUĞU NASIL ANLAŞILIR?
Hem Avrupa Kardiyoloji Derneğinin çalışması hem de Dr. Alper’in anlattıkları, kalp ritminin sağlıklı olmasının tıpkı vakitte beyin sıhhati için de çok değerli olduğuna bir defa daha vurgu yapıyor. Yani “pırıl pırıl bir beyin için birebir vakitte “teklemeden” çalışan bir kalp de gerekli. Pekala bunun için neler yapılmalı? Kardiyolog Alper, riski azaltacak önlemleri sıraladı fakat değerli noktanın kalpteki ritim bozukluğuna erken devirde teşhis konulması olduğuna vurgu yaptı:
“Temel risk faktörlerine odaklanmalıyız. Hipertansiyon, diyabet, obezite, alkol kullanımı üzere. Sigaradan, alkolden, uzak durmak, hareketli yaşamak, nizamlı beslenmek gerekiyor. Lakin ritim bozukluğu teşhisini güzel koymak lazım. Birçok insan lakin inme geçirdiğinde kalp ritim bozukluğu tanısı alıyor. Yani bir araz ortaya çıkıyor, kimilerinde mevtle sonuçlanıyor, kimilerinde ise felç üzere bedende bir sekel bırakıyor. Bunun için kendinizi basitçe muayene edebilirsiniz. Nabzınız sistemsiz atıyorsa kolay bir EKG çektirdiğinizde şayet atriyal fibrilasyon yakalanırsa o vakit sizin için her şey değişebilir.”
KAN SULANDIRICI İLAÇ KULLANANLARA BİTKİSEL İLAÇ UYARISI!
Dr. Alper’in güçlü kan sulandırıcı ilaç kullanan atriyal fibrilasyon hastalarına bir uyarısı da bitkisel ilaç ve karışımlarla ilgili:
“Güçlü kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsanız asla ne olduğunu bilmediğiniz bitkisel kürleri almamanız gerekiyor. Zira bitkisel kürlerin birden fazla kan sulandırıcıdır. Yalnızca ilaç formunda olanlar değil, kaynatılıp içilen otlar da buna dahildir. Mesela zencefil, zerdeçal, sarı kantaron yahut gingo türevlerinin kan sulandırıcı özelliği vardır. Hem kan sulandırıcı ilaçlar hem de bu bitkisel eserler birlikte alınırsa var olan kanama riski artar.”
“KALP RİTMİNİN OLAĞAN OLUP OLMADIĞINI ANLAMAK İÇİN YILDA BİR KERE EKG ÇEKTİRİN”
Kan sulandırıcı ilaçlarla etkileşimi açısından greyfurtun da tüketilmemesi gerektiğini söyleyen Dr. Alper kelamlarını, “Kalp ritminin olağan olup olmadığını anlamak için yılda bir kez EKG çektirin. Hiçbir şikayetiniz yoksa bile çektirin ancak bilhassa hipertansiyon, diyabet, obezite üzere bir risk faktörünüz varsa kesinlikle yılda bir defa bu tetkiki yaptırın. Bu zati çok ucuz bir tetkiktir” biçiminde tamamladı.
