Sağlık Bakanlığı’nın 2019’da yayınladığı güncellenen bilgilere nazaran göğüs kanseri bayanlarda en çok görülen kanser çeşidi ve bayanlardaki kanserlerin yaklaşık yüzde 24’ünü oluşturuyor.
Erken teşhis ve aktif tedavi bahtı veren tıbbi gelişmeler sayesinde, görülme yaşı 18’lere kadar düşen meme kanseri tedavisinde muvaffakiyet oranı ise %95’in üzerine çıkmış durumda.
Meme kanseri farkındalık ayı nedeniyle ntv.com.tr’nin sorularını yanıtlayan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı’ndan Op. Dr. Selman Emiroğlu, kanser farkındalığının artmasıyla birlikte göğüs kanserinde erken teşhis ve sağkalım oranlarının da arttığını söyledi, “Biz, tedavi muvaffakiyetini 5 yıllık sağkalım oranları ile kıymetlendiririz, erken evrede yakaladığımız ve tedavi ettiğimiz hasta kümesinde bu oran %95’in üzerine çıkmaktadır” dedi.
Erken teşhisle hem tam şifa talihinin arttığını hem de tedavi yükünün azaldığını belirten Hekim Selman Emiroğlu, “Tanıda geç kalındığında hastalık evvel lenf nodlarına sıçrar, sonra da uzak organlara metastaz yapar. Erken yakaladığımızda yalnızca ameliyat yahut ameliyatla birlikte radyoterapi ile hastalıkta kür bahtımız çok yüksek olur. İleri evrede yakalandığı vakit hastanın kesinlikle kemoterapi de alması gerekir ve kür bahtımız daha düşük olur” diye konuştu.
“18-19 YAŞINDA GÖĞÜS KANSERİ İLE İZLEDİĞİM HASTALARIM VAR”
Türkiye’de göğüs kanserinin görülme oranının giderek arttığına, birinci teşhis yaşının ise giderek düştüğüne dikkat çeken ve “18-19 yaşında göğüs kanseri ile izlediğim hastalarım var. Yani 20 yaş öncesi göğüs kanseri sıklığı artıyor” diyen İç Hastalıkları ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Gökhan Demir, erken ergenliğin bu artışta kıymetli bir faktör olduğuna işaret etti:
“Son devirde gençlerde erken puberte (ergenlik) durumu var. Bu da aslında ileride gençlerde göğüs kanseri sıklığını arttıracak kıymetli bir etken zira bayanlarda östrojene maruziyet ne kadar erken yaşta olursa göğüs kanserine yakalanma sıklığı da o kadar artıyor. Erken ergenliğin en kıymetli nedenleri ise beslenme, obezite ve çevresel faktörlerdir.”
Meme kanserinde riski artıran etkenlere değinen Dr. Emiroğlu bu faktörleri; “Öncelikle 1. yahut 2. derece akrabalarında bir ya da birden fazla şahısta göğüs kanseri hikayesi olması, bunun dışında erken yaşta adet görme, geç yaşta menapoza girme, obezite, sistemsiz beslenme, düşük sosyoekonomik durum ve hiç emzirmeme” olarak aktardı.
Op. Dr. Selman Emiroğlu “40 YAŞINDAN SONRA HER BAYAN KORKMADAN YILDA 1 KERE MAMOGRAFİ ÇEKTİRMELİ”
Bazı bayanların, radyasyon nedeniyle erken teşhis imkanı sunan mamografiden kaçınmalarını Cerrah Emiroğlu, “Mamografideki radyasyon sanılanın tersine fazla değildir. Bu çekimden alınan radyasyon dozu uzun bir uçak seyahatinde maruz kalınan doza muadildir. Onun için 40 yaşından sonra her bayan korkmadan yılda 1 kere mamografi çektirmeli ve tabip muayenesine gitmeli” biçiminde değerlendirirken Onkolog Demir, göğüs kanserinin teşhisinde son yıllarda yaşanan gelişmeler hakkında şunları söyledi:
“DİJİTAL MAMOGRAFİDE RADYASYON ORANI KLASİK MAMOGRAFİDEN DAHA DÜŞÜK”
“Bu gelişmelerin bir kısmı radyolojik teşhis prosedürleriyle alakalı. Radyolojik teşhis yolları giderek gelişiyor, daha hassaslaşıyor ve daha az zahmetli hale geliyor. Bunlardan biri tomosentez denilen dijital mamografi tekniği. Bu prosedür, göğsün incelenmesini daha kesitsel olarak sağlıyor, mamoğrafiye göre daha küçük lezyonları tespit edebiliyor, radyolojik olarak daha güç takip edilen göğüslerde takip kolaylığı sağlıyor ve teşhis müddetini hızlandırıyor. Radyasyon oranı da klasik mamografiden daha düşük. Bir de göğüs MR’ının kullanım sıklığı arttı. Evvelce yalnızca genetik sendromu olanlarda ve çok genç yaştaki hastalarda önerirdik fakat değişen radyolojik kurallarla göğsün rutin takibinde iki yılda bir göğüs MR’ının da mamografinin yanında kullanılması öneriliyor. Zira MR’da da teknik açıdan gelişmeler oldu.”
Meme kanseri ile ilgi kıymetli gelişmelerin tümörün radyolojik sistemler dışında tanınmasına ağırlaştığını lisana getiren Prof. Demir, bunlardan birinin de göğüs kanseri nüks ve metastazlarını önlemede rol oynayan circulating DNA sistemi olduğunu söyledi.
Tümör dokusunun fakat aşikâr bir büyüklüğe geldiği vakit radyolojik prosedürlerle görüntülenebildiğini vurgulayan Onkoloji Uzmanı, “Tümör DNA’sının avlanması” olarak nitelendirilen yolun nasıl avantaj sağladığını şöyle açıkladı:
“KANSER HÜCRESİ MİLİMETRENİN 5’TE BİRİ BÜYÜKÜLÜĞÜNE ULAŞMADAN YAKALANABİLİYOR”
“Tümör, 200 mikron, yani milimetrenin 5’te biri büyüklüğüne geldiği vakit damar yapısı, metastaz yeteneği üzere bütün özellikleri tamamlanmış oluyor. Bu evredeki bir tümörü, şu anki radyolojik metotlarla tanıma bahtımız yok. İşte bunu tanımak için bilhassa kanda dolaşan tümör DNA’sının avlanması formülü olan circulating DNA kullanılıyor. Yani göğüs kanseri tedavisi olmuş bir hastada kandan tümör DNA’sının takibi ile sanki radyolojik görüntülemeden çok daha evvel metastazı ve nüksü yakalayabilir miyiz diye bakıyoruz ve hastada daha fazla adjuvan tedaviye (1) gereksinim olup olmadığını belirliyoruz. Zira adjuvan tedavinin mantığı esasen radyolojik olarak görülmeyen mikroskopik düzeydeki mikro metastazları elimine etmek. Ancak biz hangi hastada bu riskin daha yüksek olduğunu bilmiyoruz, yalnızca tümörün özelliklerine bakarak karar verebiliyoruz. Yani ‘lenf metastazı varsa, agresif tümörse o vakit mikro metastaz olma ihtimali daha fazla, ona kemoterapi verelim’ diyoruz. Halbuki artık ameliyattan sonra kanda circulating DNA’ya bakarak hangi hastanın daha çok risk kümesinde olduğu ve ona daha ağır tedavi yapmak gerektiği konusunda bilgiler oluşuyor ki bunlar da tedavi başarısı ve ömür müddeti açısından son derece kıymetli bilgilerdir.”
“TÜMÖRÜN GENOMİK YAPISI TEDAVİ İLE İLGİLİ NET BİLGİLER VERİYOR”
Tümörün genomik yapısına yönelik yıllardır devam eden çalışmaların artık son sonuçlarını verdiğini belirten Onkolog, genomik testlerle kanser hücresinin gen yapısına bakılarak hangi tümörün nüks riskinin kemoterapi ile azalacağı, hangisinin azalmayacağı konusunda daha net bilgiler edindiklerini söyledi.
GEN TESTLERİNİN MALİYETİ ÇOK YÜKSEK
Genomik testler, hastaların yaklaşık yüzde 25’ini gereksiz kemoterapilerden koruyabiliyor. Bu testler, ameliyatla çıkarılan tümörün gen haritası yapılarak sonuç veriyor. Onkologlar tümörün patolojik özelliklerinden çok biyolojik ve genetik özelliklerinin tedaviyi ve hastalığın gidişatını belirlemede çok daha değerli olduğunu düşünüyor lakin bu testlerin maliyeti çok yüksek. Genomik testlerin kimileri Türkiye’de yapılıyor, oncotype DX denilen test ise yalnızca Amerika’da yapılıyor.
Meme kanseri tedavisindeki gelişmelere de değinen Dr. Demir, “Bunlardan biri de son yıllarda bizim tanıdığımız ve hırçınlığını bildiğimiz bir göğüs kanseri alt kümesi olan üçlü negatif, (triple-negative) göğüs kanserinde yeni bir tedavi motalitesi dünyada geçen yıl onaylandı. Bu da immünoterapi” dedi.
Prof. Dr. Gökhan Demir “İMMÜNOTERAPİNİN GÖĞÜS KANSERİNDEKİ AKTİFLİĞİ GÖSTERİLDİ”
İmmünoterapi, akciğer, böbrek, mesane, baş-boyun, birtakım kalın bağırsak ve mide kanserlerinde esasen kullanılan bir usul ama göğüs kanserinde immünoterapinin etkinliğinin son yapılan çalışmalarla gösterildiğini kaydeden Prof. Demir’e nazaran, bilhassa de üçlü negative göğüs kanserinde immünoterapinin kemoterapi ile bir arada kullanılması hastalık denetiminde değerli bir güç sağladı:
“HORMONAL TERAPİ- AKILLI MOLEKÜL BİRLİKTELİĞİ OLUMLU SONUÇLAR VERDİ”
“Bir değerli gelişme de bilhassa östrojen reseptörü müspet olan ve hormonal tedavi alan hastalarımızda oldu. Biz daima hormonal tedaviyi başlayıp direnç geliştiğinde o direnci nasıl kırarız diye uğraşıyorduk. Kimi akıllı moleküllerin hormonal tedavi ile birlikte kullanılmasının bu direnci kırdığı gösterilmişti ve biz de kullanmaya başlamıştık. Bugün artık o hormonal direncin başlamasını beklemeden, teşhis konduktan sonra hormonal terapilerle akıllı molekülleri birlikte kullanmanın, aktifliği ve denetimi çok değerli oranda arttırdığını biliyoruz. Bunlar Türkiye’de geri ödeme kapsamında değil lakin piyasada var olan casuslardır.
“ARTIK TÜMÖR DNA’SI İLE OYNAMAYA BAŞLADIK”
Bir de bu akıllı ilaç kombinasyonuna orijinal bir ilaç daha eklendi. Etken unsuru tasalesin olan bu ilaç şu anda Türkiye’de yok, yalnızca Amerika’da var. Bunun da tıpkı biçimde hormonal tedavilerle bir arada kullanıldığında kanser tedavisinde faal olduğu gösterildi. Yani biz artık tümör DNA’sı ile oynamaya başladık. Bu ilaçlar tümör DNA’sı ile oynayan, tümör DNA’sının bölünmesini ve çoğalmasını durdurabilen, frenleyebilen ilaçlardır. Gitgide kanseri hem daha erken tanımaya, daha riskli hastaları belirlemeye başlıyoruz ve ileri evrelerde de kronik bir hastalık olarak denetim altında tutuyoruz.”
FİBROKİSTLERİN VE FİBROADENOMLAR KANSERE DÖNÜŞÜR MÜ?
Meme kanserinde bayanların en çok merak ettiği noktalardan biri de fibrokistlerin ve fibroadenomların kansere dönüşüp dönüşmeyeceği konusu.
Fibrokist ve fibroadenom üzere selim lezyonların kansere dönüşme riskinin net olarak gösterilmediğini vurgulayan ve “Bu hususta bayanların rahat olması gerekir. Poliklinik müracaatlarında sıkça karşılaştığımız fibrokistik değişiklikleri olan hastalarımızı takip altına alırız. Zira bu yapıda göğüslerde muayene ve görüntüleme daha zordur ve kanser olabilecek öbür lezyonlar atlanabilir. Bu nedenle bilhassa fibrokistik göğüs yapısına sahip bayanların takiplerini aksatmaması önemlidir” tabirlerini kullanan Op. Dr. Selman Emiroğlu, göğüs kanserinden korunmada tesirli olabilecek tekliflerini ise şöyle sıraladı:
MEME KANSERİNDEN KORUNMAK İÇİN BUNLARA DİKKAT!
– En başta tertipli spor yahut yürüyüş.
– Sağlıklı beslenme.
– Bağışıklık sistemini bozacak durumlardan uzak durmak (stres, ağır çalışma temposu, hastalık, uykusuzluk gibi). Bunun için vitamin desteği, nefes antrenmanları, meditasyon, yoga üzere rahatlatıcı uygulamalara başvurulabilir.
– Mümkünse çocuk doğurmak ve emzirmek.
– Östrojen içerikli ilaçlardan (doğum denetim hapı, tüp bebek uygulaması gibi) mümkün olduğunca uzak durmak.
– Sigara ve alkol kullanmamak.
– Aile hikayesinin farkında olmak. Ailede göğüs, yumurtalık, tuba kanseri varlığında hastalık gelişmeden hami (profilaktik) göğüs ameliyatı düşünülebilir.
(1): Adjuvan tedavi: Kanserin nüks (tekrar) riskini azaltıcı uygulamalar.
