Sıhhatsiz beslenmeden hareketsizliğe, şok diyetlerden alkole dek günlük hayattaki birtakım yanlış alışkanlıklarımız karaciğerde yağlanmaya yer hazırlıyor.
Ülkemizde her 4 yetişkinden birinde görülen ve tüm dünyada giderek yaygınlaşan karaciğer yağlanması, karaciğerde yapısal ve işlevsel bozukluklara yol açıyor, siroz ve karaciğer kanseri üzere çok tehlikeli hastalıklara neden olabiliyor.
Karaciğer yağlanmasına karşı faal bir tedavi yönteminun şimdi bulunmadığını lisana getiren Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Nurdan Tözün, günlük yaşantıda alınacak kimi önlemlerle korunmanın mümkün olduğunu belirtti.
“Mevcut kilomuzda yüzde 3 oranında bir azalma bile, karaciğer yağlanmasının yüzde 35-yüzde 100 ortası gerilemesini sağlıyor. Yüzde 10 oranında kilo kaybı ise karaciğerde oluşmuş bağ dokusunu bile geriletiyor. Çalışmalar, hastalığa karşı günde en az 1 fincan şekersiz kahvenin yararlı olduğunu ortaya koyuyor” diyen Tözün, karaciğer yağlanmasına karşı alınabilecek 8 tesirli tedbiri anlatarak ihtar ve tekliflerini şöyle aktardı:
Şekerli yiyecek ve içeceklerden kaçının: Gofret ve bisküviden krema ve mayoneze, baklava ve tatlılardan meşrubata dek pek çok eserin içerisinde glikoz, fruktoz yahut mısır şurubu üzere tatlandırıcılar bulunuyor. Halbuki çalışmalar; bu tatlandırıcıları içeren yiyecek ve içeceklerin şişmanlığı tetiklediğini, insülin direnci yarattığını, akabinde da kısır döngü halinde yağlanmayı daha da kötüleştirdiğini ortaya koyuyor. Hem ambalajlı ve katkı unsurları içeren hazır besinlerden hem de beyaz undan yapılmış yiyeceklerden kaçının. Kolay karbonhidratlar yerine (Beyaz/esmer ekmek, pirinç, patates, un/mısır, pizza/makarna, cips, mısır gevreği, fruktoz içeren meyve suları, gazlı içecekler) kompleks karbonhidratları (tam buğday, tahıl, baklagiller, taze meyve, yeşil sebze) tercih edin.
Her gün en az 45 dakika tempolu yürüyün: Bilhassa gün uzunluğu oturarak çalışıyorsanız daha fazla risk altındasınız. Gün içerisinde kesinlikle hareket edin. Her gün en az 45 dakika tertipli ve tempolu yürüyüşe çok itina gösterin. Nizamlı, tempolu yürüyüş yağlanmanın değerli ölçüde gerilemesine yardımcı oluyor. Karaciğer yağlanmasında değerli bir sistem olan insülin direncinin azalmasını sağlıyor. Bu da uzun vadede kalp ve damar hastalıklarından da koruyor. İmkanınız varsa pilates, aerobik, aletli jimnastik, yüzme ve antrenmanın her türlüsü yararlı.
Diyabet ve hipertansiyonunuzun tedavisini aksatmayın: Karaciğer yağlanması ‘metabolik sendrom’ denilen hastalığın bir modülü. Şayet ailede diyabet, obezite ve bağışıklık sistemini ilgilendiren hastalıklar, hipertansiyon varsa kesinlikle check-up’tan geçip bu hastalıkların denetimini sağlamak gerekiyor. Zira diyabetle, karaciğer yağlanması kol kola gidiyor. Hele şişmanlık da varsa bu durum daha da artıyor. Son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalar, karaciğer yağlanması ile kalp hastalıkları riskinin arttığına işaret ediyor. Ayrıyeten diyabet ve karaciğer yağlanması olanlarda siroz ve karaciğer kanseri gelişme riski de artıyor.
Şok diyetler karaciğeri yağlandırıyor, uzak durun: Karaciğer yağlanmasına karşı fazla kilolardan kurtulmak koşul. Lakin katiyetle şok diyetlerden uzak durun. Şok diyetler karaciğer, kalp ve böbreklere ziyan verirken vefata bile yol açabiliyor. Üstelik süratli, ani kilo kaybı sanılanın bilakis yağlardan kurtarmıyor, aksine karaciğere yağ asidi akımını artırarak kendi başına karaciğer yağlanmasına yol açabiliyor. Karaciğer yağlanması olan bir kişinin mevcut kilosunda yüzde 3 azalma sağlayabilmesi halinde karaciğer yağlanması gerilemeye başlıyor. İstikrarlı kilo verin.
Masadan doymadan kalkın: Baharla birlikte seyahatler, iş yemekleri ve toplumsal etkinlikler daha da artacağından, dışarıda daha fazla yemek durumunda kalabilirsiniz. İştah açıcı ve özendirici yiyeceklere karşı koymak elbet her kezinde kolay olmayacak. Lakin ‘bir defadan bir şey olmaz’ diyerek midenizi doldurmak yerine, gerek dışarıda gerekse meskende masadan doymadan kalkın.
Mevsim zerzevatları tüketin: Sağlıklı ve istikrarlı beslenmeyle karaciğer yağlanmasını geriye çevirmek mümkün olabiliyor. Kırmızı etten yoksul, balık eti, zerzevat ve meyveden varlıklı, tahıl ve süt eserlerini içeren ve yararı tescillenmiş Akdeniz diyetini uygulayın. Hayvansal yağlardan, işlenmiş et eserlerinden, çok karbonhidrattan kaçının. Meyveleri kesinlikle çoka kaçmadan ve posası ile birlikte tüketin. Lifli besinler yararlı. Tavuğu derisi ile tüketmeyin. Yemeklere lezzet vermesi için katılan krema, mayonez üzere eserlerden, hamur işlerinden, unlu ve şerbetli tatlılardan, abur cuburdan uzak durun.
Alkolden kaçının: Karaciğere en çok ziyan veren ve karaciğer yağlanmasına yol açan temel etkenlerden biri alkol. Nizamlı, uzun vadeli (10 yıldan fazla) ve karışık alkol cinslerini kullananlarda karaciğer yağlanması önemli boyutlara ulaşıyor. Hele bu şahıslarda kilo fazlalığının da olması karaciğer için tehlike çanlarının çaldığı manasına geliyor. Alkol sonucu bedende biriken toksinler, karaciğer hücrelerine ziyan vererek siroz oluşmasını kolaylaştırıyor; siroz ve karaciğer yetmezliği üzere ölümcül sonuçlar doğurabilecek hastalıklara neden olabiliyor. Alkolden kesinlikle kaçının.
1 fincan şekersiz kahve için: Çalışmalar kahvenin; içerdiği kafeol, kafestol, karweol, polifenol ve melanoid üzere antioksidan ve iltihabı önleyici unsurlar sayesinde karaciğerde yağlanma ve alkole bağlı karaciğer hasarına düzgün geldiğini, siroz hatta karaciğer kanserini önlediğini ortaya koyuyor. Biz de bu hususla ilgili Acıbadem Üniversitesi bünyesinde bir yıl boyunca gerçekleştirdiğimiz klinik çalışmada gördük ki 5 yıldan fazla nizamlı kahve içen ve yağlı karaciğeri olan bireylerde, içmeyenlere nazaran hem karaciğer enzimleri daha düşük oluyor hem de yağlanmayla bağlantılı bağ dokusu oluşumu daha az görülüyor. Yani günde bir fincan kahvenin karaciğerde kırk yıl hatırı var. Lakin kahvenin reflüyü artırdığı bilindiği için tekrar de hastaların hekimlerinden vize almaları gerekiyor.
Bitkisel karışımlara dikkat: Bilinçsiz olarak kullanılan kimi bitkisel eserler karaciğere yarar yerine ziyan verebiliyor. Açıkta satılan, nereden geldiği bilinmeyen, içeriği bilinmeyen ve laboratuvar kaidelerinde sınanmamış eserlerin kullanılması karaciğeri iflasa götürebiliyor. Bu hususta dolduruşa gelmemeli. Öte yandan meryem ana dikeni (slymarin / slybin) içeren bileşikler de karaciğer gözetici olarak biliniyor. Lakin mucize beklememek gerekiyor. Her karaciğer hastasına tavsiye etmek için çalışmalar yetersiz.
