Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Abdurrahim Koçyiğit, 9 kişilik takımıyla bir arada balın kanser üzerindeki tesirlerini incelemek gayesiyle Türkiye’nin türlü bölgelerinde yetişen çiçek, çam ve kestane üzere 14 farklı baldan numune topladı. İki yılı aşkın süren araştırmada, numuneler üzerinde içerik tahlilleri ve hücre kültürü çalışmaları gerçekleştirildi.
Araştırmalar sonucunda, fenolik unsur içeriğinden en varlıklı ve kanser hücrelerini öldürme potansiyeli en yüksek balın, Kazdağları‘nın Bayramiç ve Çan ilçelerine uzanan bölgesinin doruğunda, güçlü endemik bitki tipleri ile bilhassa meşe palamudu ağacının akıntısından beslenen arılardan elde edilen siyah bal olduğu belirlendi.
SİYAH BALIN NE KADAR TÜKETİLMESİ GEREKTİĞİ DENEYSEL ÇALIŞMALARLA BELİRLENECEK
Şimdi preklinik etapları tamamlanan ve ileri çalışmaları süren balın, kanser hücrelerini yok etme özelliğinin yanı sıra kansere karşı tedbir almak için de kullanılabileceği öngörülüyor. Siyah balın kullanılması gereken net doz ölçüsü ise hayvanlar ve beşerler üzerinde yapılacak deneysel çalışmaların akabinde belirlenebilecek.
Doktor Abdurrahim Koçyiğit tarafından çalışma sonuçlarıyla ilgili kaleme alınan “Quercus pyrenica honeydew honey with high phenolic contents cause DNA damage, apoptosis and cell death through generation of reactive oxygen species in gastric adenocarcinoma cell” başlıklı makale, Amerika’daki Integrative Cancer Therapies (ICT) isimli tıp mecmuasında yayımlandı.
AMERİKA’DA “KOYU BAL” KATEGORİSİNDE BİRİNCİLİK ALDI
Öte yandan, ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinin Asheville kentindeki Bal Arısı Araştırma Merkezi’nce düzenlenen “8. Memleketler arası Bal Yarışması”na gönderilen Kazdağlarının siyah balı, değerlendirildiği “koyu bal” kategorisinde birincilik elde etti.
“RENGİYLE ORANTILI OLARAK ÇOK FAZLA FENOLİK İÇERİĞE SAHİP”
Prof. Dr. Abdurrahim Koçyiğit, üniversite bünyesinde kurulan Klasik ve Tamamlayıcı Tıp İleri Araştırmalar ve Uygulamalar Merkezi’nde (GETAMER), klasik tıpta kullanılan bitkilerin bilimsel araştırmalarının yanı sıra arı zehiri, propolis, arı ekmeği ve bal üzere arı eserlerinin hususlarının romatizma ve kanser üzere çeşitli hastalıklar üzerine tesirlerini de incelediklerini söyledi.
Türkiye’nin dünyadaki bal üreticisi ülkeler ortasında Çin’den sonra ikinci sırada geldiğini belirten Koçyiğit, ülkenin, flora çeşitliliğinden ötürü bal cinslerinden de varlıklı olduğuna işaret etti.
Kanser tedavisinde de kullanılan Yeni Zelanda kökenli “manuka” balından bahseden Koçyiğit, “Bizim de bu türlü bir balımız olabilir mi?” fikriyle yola çıktıklarını anlattı ve 3 yıldır süren çalışmanın basamaklarına ait şu bilgileri paylaştı:
“İlk olarak, Türkiye’nin türlü bölgelerinden çiçek, çam, kestane üzere 14 farklı balı topladık. Balın içerisinde yaklaşık 250 etken husus var. Bunun, bölgeden bölgeye, arının beslendiği bitki florasına nazaran de değişkenlik gösterdiğini biliyoruz. Balların öncelikle içerik tahlillerini yaptık ve şunu gördük, fenolik içeriği çok yüksek ya da çok düşük ballar var. Daha evvelki çalışmalarımızdan da biliyoruz ki, fenolik içeriği ne kadar yüksekse o kadar kanser hücrelerini öldürme kapasitesi de yüksek oluyor. Zira, fenolik bileşikleri yüksek olanlar pro-oksidan aktiviteyle kanser hücrelerini öldürebiliyorlar. Tahlillerden sonra, en yüksek ve en düşük fenolik içeriğe sahip 2 balı seçtik. İkisiyle hücre kültürü çalışmaları yaptık. Bu çalışmada, fenolik içeriği yüksek olan siyah balın tıpkı dozda başkasına nazaran yaklaşık 3 kat daha fazla apoptozis yoluyla öldürme potansiyeline sahip olduğunu gördük. En düşük öldürme potansiyeline sahip olan bal Kazdağları bölgesinden çiçek balıydı. En yüksek olan da tekrar Kazdağlarından, bilhassa meşe palamudunun yaygın olduğu ormandan elde edilen ‘siyah bal’ dediğimiz çeşitti. Bu balın temel özelliği, siyah rengiyle orantılı olarak, çok fazla fenolik içeriğe sahip olmasıydı.”
Koçyiğit, Kazdağları’nın doruğunda meşe palamudunun ağır olduğu bölgede konuşlandırılan kovanlardan elde edilen siyah balı, “meşe palamudu balı” ya da “pelit balı” formunda de isimlendirdiklerini lisana getirdi.
“HEDEFİMİZ, DÜŞÜK DOZDA YÜKSEK ÖLDÜRÜCÜLÜK YAPAN BALI YAKALAMAK”
Kanser hücrelerini büyütücü tesirinden ötürü hastaların şekerle beslenmemesi gerektiğine değinen Koçyiğit, “Balı kanser ilacı olarak kullanacağız ancak yüzde 80’i şeker. Doğal şeker olması bir şey değiştirmez, değerli olan hastanın az şeker alması. Balın tedavi edici özelliğinden yararlanacağız lakin bir taraftan da ölçünün düşük olması lazım. Gayemiz, düşük dozda yüksek öldürücülük yapan balı yakalamak. Bizim, 14 bal içerisinde en yüksek öldürücülüğü, kanser hücresini tedavi edici özelliği yakaladığımız bu bal oldu. Bu balla ilgili çalışma dünyada yok, bilhassa kanser tedavisiyle ilgili. Türkiye’de de birinci bizim çalışmamız oldu” diye konuştu.
Koçyiğit, kanser tedavisindeki ülkü hücre öldürme metodunun “apoptozis” olarak isimlendirilen denetimli hücre vefatı olduğunu belirterek, “Bir sürü hücre vefat metodu vardır. Mesela nekrosiz de bir hücre öldürmedir. Nekrosiz de hücre paramparça olur ve içerik büsbütün kana yayıldığı için önemli enflamasyon yapar. Bu istenen bir sonuç değildir. Apoptoziste makrofajlar tarafından bu hücreler içeriye alınır ve denetimli bir formda yok edilir. Hasebiyle bedene ziyan vermez. Biz hangi yolla hücre öldürdüğünü de araştırdık ve apoptozisle öldürdüğünü gördük ki bu çok âlâ bir şey.” tabirlerini kullandı.
“DOZU BELİRLEMEDEN KULLANMAK SAKINCALI”
Siyah balın kanseri tedavi etmede olduğu üzere kansere yakalanmadan, hastalığa karşı tedbir almak için de kullanılabileceğini anlatan Koçyiğit, “Kanserden korunmak isteniyorsa düşük dozda almak gerekiyor. Kansere yakalananlarda ise düşük dozlar hücreyi çoğaltıyor, yüksek dozlar hücreyi öldürüyor. Aslında burada dozun hayati ehemmiyete sahip olduğunu görüyoruz. Rastgele kullanılacak bir şey değil. Hangi dozunun tedavi edici olduğu belirlenmeden kullanmak epey sakıncalı. Biz şu anda doz tavsiye edecek evrede değiliz. Lakin deneysel hayvan ve klinik çalışmalardan sonra rahatlıkla söyleyebileceğiz. Gayemiz çabucak hayvan çalışmasına başlamak” dedi.
Prof. Dr. Koçyiğit, gelecek yıllarda baldan ilaç elde edilip edilmeyeceğine dair, “Balı doğal olarak da kullanabilirsiniz. Oradan bir etken maddeyi çektiğiniz vakit klasik tıp olmuyor, ilaç oluyor. Lakin biz, doğal formuyla de bunun kullanılabileceğini düşünüyoruz. Zati çalışmalarımızda da doğal formunu kullandık. Rastgele bir formda, oradan bir maddeyi izole edip de kullanmadım. Klâsik tıpta kullanıldığı halde kullanmanın taraftarıyım ancak doz değerli. Bu biçimde balı çok rahat kullanabilirsiniz. Tahminen kanser tedavisinde şekerini azaltabilirsiniz, onu da çalışacağız bir sonraki gayemiz o. Fakat tasam, şekeri içinden çekince balın özelliğinin bozulması. O dengeyi nasıl sağlarız şimdi bilemiyoruz, deneyeceğiz” değerlendirmesinde bulundu.
“ARAŞTIRMA FONLARINDAN TAKVİYE BEKLİYORUZ”
Balın kullanımında yüksek doz ile düşük dozun fonksiyonunun taban tabana zıt olduğunu vurgulayan Koçyiğit, şöyle devam etti:
“Çalışma sonuçlarımıza nazaran, kanser hastası düşük doz kullansa tahminen kanseri daha da artacak. Zira, oradaki fenolik bileşikler olağanda düşük dozda antioksidan tesir gösterirken lakin yüksek dozlarda pro-oksidan tesir gösteriyor. Münasebetiyle, kanser hastasına düşük doz verdiğiniz vakit hücreyi beslemiş, çoğalmasını kolaylaştırmış oluyorsunuz. Öldürücü tesirini ise lakin yüksek dozlarda yakalamış oluyorsunuz. Evet, şifa potansiyeli var fakat rastgele kullanılacak şeyler değil. Kesinlikle bilimsel olarak, preklinik ve klinik çalışmalar yapılarak ve Sıhhat Bakanlığından onay aldıktan sonra ilaç olarak kullanılabilir diye düşünüyorum.”
Preklinik basamağın akabinde deneysel hayvan ve insan çalışmasına yöneleceklerini anlatan Koçyiğit, “Bundan sonraki kademeler daha değerli etaplar. Bilhassa klinik çalışmalarının maliyetleri yüksek. Araştırma fonlarından önemli dayanak bekliyoruz. Takviyesiz yapılacak bir iş değil” halinde konuştu.
“ŞİFACI BİR YANI VAR”
Balın üreticisi Gökhan Aydoğdu da bu nitelikteki balı yaklaşık 7 yıldır Kazdağları’nda ürettiklerini söyledi.
Aydoğdu, üretimde her yıl kendilerini biraz daha geliştirdiklerine işaret ederek, “Balımızı her sene tahlillere gönderiyoruz. Bazen faklı sonuçlar çıkar mı diye 2-3 üniversiteye tahlile gönderiyoruz. Balımızın şifacı bir yanı var. Rengi yoğunlaştıkça niteliği de bedeli de artıyor.” dedi.
Siyah balın birçok balla birlikte incelendiğini anlatan Aydoğdu, “Balın farklı olduğunu biliyordum ve araştırılması için profesör bir arkadaşıma, ‘Bu balı bir üniversitede çalışabilir miyiz?’ dedim. Arkadaşım beni, Prof. Dr. Abdürrahim Koçyiğit’e yönlendirdi. Türkiye’nin çeşitli yörelerinden, her bölgeden bal topladık ve laboratuvar ortamında çalışmalara başlandı. Yaklaşık 5-6 ay sonra da bal dokuda çalışıldı. Bizim Kazdağları’nda üretmiş olduğumuz bu bal, grafikte üst yanlışsız sivrildi.” diye konuştu.
“BİZİM BALIMIZIN PAHASI MANUKANIN DAHA DA ÜSTÜNDE”
Aydoğdu, bölgede bu nitelikteki bal üretimini teşvik etmeye ve yaygınlaştırmaya çalıştıklarını belirterek, “Üretim kapasitesini artırmaya çalışıyoruz. Önümüzdeki yıllarda çok daha yeterli olacağına inanıyorum. Kaliteyi her yıl daha da artırmaya çalışıyoruz. Kovanın çivilerine kadar seçiyoruz. Katiyetle kimyasal kullanmıyoruz.”
Balın bilimsel kısmını çalışan üniversite ile daima diyalog halinde olduklarını lisana getiren Aydoğdu, konuşmasını şöyle tamamladı:
“Ben de grubun bir parçasıyım. Geçen haftalarda balla ilgili bilimsel bir makalemiz, dünyanın itibarlı bir tıp mecmuasında yayımlandı. ‘Artık bu balın niteliğiyle ilgili elimizde bir ispat var’ diyoruz. Kendi ülkemde ürettiğim bal, dünyanın önemli bir bal yarışında derece aldı. Ülkemizin bir pahasını dünyaya tanıtmış olduk. Yeni Zelanda’nın bir balı var, manuka balı. Dünyanın her yerinde, eczanelerde bulabilirsiniz. En değerli bal markasıdır. Bizim balımızın kıymeti manukanın daha da üstünde. Yaptırmış olduğumuz tahliller ve bilimsel çalışmalar bunu kanıtlıyor.”