Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Umut Şahin ve takımının prostat kanseri hücrelerinin vefatına yol açan ilaç çalışması umut veriyor.
Hürriyet gazetesinden Mesude Ersan’ın haberine nazaran, hücrelerden sonra hayvan modellerinde de çalışılan gayeye yönelik akıllı ilaç, kısaca AR denilen ve kanser yapıcıya dönüşen proteini yok ediyor. Boğaziçi Üniversitesi, College de France ve Fransız biyoteknoloji şirketi Ipsen bu yeni tedavi için işbirliği yapıyor. Çalışma Life Science Alliance’da yayımlandı.
ERKEKTE ELZEM BİR GEN
Erkeklerde mevte yol açan kanserler ortasında akciğerden sonra ikinci sırada gelen prostat kanseri hadiselerinin tümü AR (androjen reseptörü) denilen bir genin (protein), kanser yapan yine dönüşmesi sonucu ortaya çıkıyor. AR aslında her sağlıklı erkekte bulunan hatta elzem bir gen. Kandaki erkeklik hormonunu testoste. ronu (diğer ismiyle androjeni) algılıyor. Testoste ron, prostat hücrelerinde AR’ye bağlanınca bu hücrelere gelişmesi ve büyümesi için buyruk veriyor. AR olmasaydı prostat dokusunun gelişimi mümkün olmazdı. Yani testosteron sinyal, o sinyali prostat hücrelerinde algılayansa AR oluyor. AR hiperaktif hale geldiğinde prostat hücreleri gereğinden fazla ve denetimsiz bir biçimde çoğalıyor ve prostat kanseri gelişiyor. Kanser hücreleri bu sinyal olmadan yaşayamıyor ve çoğalamıyor. İşte kelam konusu yeni akıllı ilaçlarıyla (IRC 117 539), sağlıklılara dokunmadan, kanser hücrelerinin hayatına son verdiklerini belirten Doç. Dr. Şahin, şunları söyledi:
YENİ BİR TEDAVİ KONSEPTİ
“Geliştireceğimiz amaçlı ilaç hala kullanılanlardan çok farklı. Daha evvel kullandığımız ve 2 farklı lösemi çeşidinde deneyerek başarılı sonuçlar aldığımız yeni bir tedavi sistemini artık prostat kanserine uyguluyoruz. Amaçlı ilacımızla AR’ye bağlanıp onu büsbütün yok ediyoruz. Bu çok yeni bir tedavi konsepti. AR aslında bir protein (gen). Hücrenin hayatı, döngüsü farklı proteinlere bağlı. Lakin tüm proteinlerin bir ömrü var, bir yerden sonra yıkıma uğruyorlar. Bu yeni ilaç hücrenin o yıkım sistemine yönelmesini de sağlıyor. Bir öbür deyişle ilaç AR’ye bağlandığında onu yok ediyor ve ona bağımlı olan prostat kanseri hücreleri de ölüyor. Heyecan verici olan şey yalnızca prostat kanseri hücrelerinin ölmesi, sorunun odağının yok edilmesi ve bunu yaparken başka sağlıklı hücrelere ziyan vermemesi. İlacımızın argümanı hem kanserli hücreyi gayeli öldürmesi hem de ilaçlara direnç gösteren kanser tiplerinde de ümit veren sonuçlar vaat etmesi. Hala klinikte kullanılan birinci ve ikinci kuşak ilaçlara direnç geliştirmiş, yani aktüel tedavilere yanıt vermeyen prostat kanseri hücreleri üzerinde de tesirli. Kendimize koyduğumuz gaye epeyce yüksek ve prostat kanseri tedavisinde bu konseptte geliştirilmiş birinci tedavi bu olacak.”
METASTATIK OLAYLARDA DA
Doç. Dr. Şahin’in verdiği bilgiye nazaran, yeni akıllı ilaç, hormon tedavisine bağışıklık kazanmış prostat kanseri hücrelerini de öldürebiliyor. Doç. Dr. Şahin, “Bunun klinikte önemli bir sorun olarak algılanan, hormon tedavisine dirençli ileri prostat kanseri olaylarında hatta metastatik hadiselerde da değerli yarar sağlayabileceğine inanıyoruz. Prostat kanseri hayvan modellerinde de klinik öncesi çalışmalarımızı tamamladık. Hayvanlarda tümörleri Mesude elimine ediyor” diye konuştu.
ULUSLARARASI DAYANAK ALIYOR
DOÇ. Dr. Şahin aksine göçle 2013 Türkiye’ye gelmeden evvel Fransa’da, ileride Nobel mükafatı alması beklenen College de France’taki Hugues de Thé ile çalıştı. Doç. Dr. Şahin, Paris’te doktora sonrası araştırmacı olarak lösemi ve lem foma üzerine çalışırken biyoteknoloji ve farmasötik şirketi Ipsen, temasa geçerel çalışmalarını prostat kanseri tedavisinde kullanılabilme potansiyeli olan bir ilaç geliştirme istikametine de kanalize etmesi ko nusunda ikna etti.
Türkiye’ye dönen Doç. Dr. Şahin, Ipsen ile çalışmaya devam etti. Çalışmanın birçok Ipsen tarafından fonlandı. Bir kısmı da çalışmalarını yakından takip eden ve Doç. Dr. Şahin’in öbür çalışmalarını da fonlayan biyolojik bilimlerin kıymetli kuruluşlarından EMBO (Avrupa Moleküler Biyoloji Organizasyonu) tarafından desteklendi. Doç. Dr. Şahin evvelki gün, Gilead ile Hayat Bulan Fikirler Programı’ndan, Fehmi Tabak ve Birgül Mete ile birlikte HIV arastırması için 59.3 bin lira dayanak almaya hak kazandı.
