Türkiye’de Aile Hekimliği Sistemi’nin problemleri yaşanan ekonomik kriz nedeniyle katlanarak artmaya devam ediyor. İzmir’in Balçova İlçesi, Eğitim Mahallesi’nde bulunan 2 Nolu Aile Sıhhati Merkezi’nin uzun yıllardır hizmet verdiği, belediyeye ilişkin olan bina için 6 Şubat Sarsıntıları sonrasında, Balçova Belediyesi ‘depreme dayanıksız’ raporu vererek, binanın boşaltılması sürecini başlattı. Belediyenin 2 Mayıs 2023 tarihinden itibaren 60 gün olarak verdiği mühlet doldu, ek müddet talep edildi. 29 günlük ek mühlet de dolmak üzere…
ASM’nin taşınması ve öbür tüm süreçlerin yükü 7 aile tabibinin üstünde… Semtte ASM’nin taşınması için uygun bina arayışı sonuçsuz kaldı, aile tabiplerine dükkan bulun denildi! Dükkan kiraları dudak uçuklatıyor! 50 bin-80 bin hatta 3 Bin doların istendiği dükkan kiralarının nasıl karşılanacağının sıkıntısı de, ASM’nin taşınmasıyla ilgili iş yükü de, gerilimi de aile tabiplerine kaldı!
ASM’nin Yalnızca Kirası 3-4 Bin Liradan 50 Bin Liralara Çıkıyor!
Türkiye’de işletme anlayışıyla dizayn edilen Aile Hekimliği Sistemi, yapılan artırımlarla birlikte büyük çıkmaza girdi! Sistem sürdürülebilir değildi, artık hiç değil! Sıhhatte Birinci Basamak Sıhhat Hizmeti’nin ehemmiyeti ‘hastalıkları önleyici’liği, fiyatsız oluşu ve kolay ulaşılabilinir olması nedeniyle en değerli saç ayağı lakin sistem enkaz altında!
İzmir’de Balçova 2 Nolu ASM hakkında belediye sarsıntıya dayanıksız raporu verdi, “binayı boşaltın” dedi ancak gidilecek yerlerin kiraları el yakıyor! Mevzuyla ilgili ASM’de misyonlu aile tabipleri Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca başta olmak üzere tüm yetkililere seslenerek, “ASM’ler apartman altlarında, dükkanlarda birinci basamak sıhhat hizmeti vermeye mecbur bırakılıyor. Türkiye 100 yılında birinci basamakta sürdürülebilir bir sistem yok, enkaz altında! Aile tabipleri işletme sahibi üzere çalışıyor. Kiralar 50-80 bin ortasında, 3 bin dolar kira isteyenler var! Yüzde 17 artırım yapılması öngörülen cari ödeme ile kira artı masrafları müsabakamız mümkün değil! Bakan Koca’ya sesleniyoruz. Balçova 2 Nolu ASM’nin Sayın Bakan Koca’nın bahsettiği kanun teklifi avantajlarından hemen yararlandırılmasını talep ediyoruz!” dedi.
İZAHED: Aile Hekimliği Sistemi Bu Ekonomik Ortamı Kaldırmıyor, Sürdürülebilir Değil!
İzmir Aile Doktorları Derneği (İZAHED) Lideri Dr. Muhteber Ocak, yaşanan durumla ilgili Bilim Sıhhat Haber Ajansı’na (BSHA) bilgi verdi. Dr. Muhteber Ocak, “6 Şubat zelzelesi sonrası bizim binamızda da sarsıntıya dayanıklılık için test yapıldı. Balçova Belediyesine ilişkin olan binamız sarsıntıya dayanıksız çıktı. Belediye bizlere resmi yazıyla 2 Mayıs’ta binayı 60 gün içerisinde boşaltma kararlarını bildiri etti.Bu kararın üzerine yeni yer aramaya başladık. Mevzuyu İzmir Vilayet Halk Sıhhat Müdürlüğü ve Balçova İlçe Sıhhat Müdürlüğü ile paylaştık. Yasal prosedüre nazaran bize bildirilen resmi yazıda Balçova İlçe Sıhhat Müdürlüğü ve/veya aile doktorları tarafından bina bulunması konusu yer alıyordu. Balçova İlçe Sıhhat Müdürlüğü ve Balçova Kaymakamlığı ile görüşüldü. Onlar birinci başta bize bir bina temin edebileceklerini belirttiler. Bu ortada biz de arayışlarımıza devam ettik lakin 7 doktorlu bir aile sıhhati merkezini kaldıracak bir bina bulamadık” diye konuştu.
İlçe Sıhhatin Bulduğu Bina Zelzeleye Dayanıksız Gerekçesiyle Bakanlık Onayı Almadı!
Ramazan Bayramı öncesinde Balçova İlçe Sıhhat Müdürlüğü’nün Teleferik Mahallesi’nde kendilerine sunduğu binanın Sıhhat Bakanlığı tarafından onay almadığını anlatan Dr. Ocak şöyle devam etti: “Bina 1985 yılında inşa edildiği, sarsıntı yönetmeliğinden evvel yapıldığı ve sarsıntıya dayanıksız olduğu gerekçesiyle Sıhhat Bakanlığı tarafından uygun görülmediği bize iletildi. Balçova Kaymakamlığı aracılığıyla, hizmet verdiğimiz binaya yakın bir noktada bulunan bir dükkân ile ilgili görüşmeler yaptık. Dükkânın fiziki şartları tavan yüksekliği düşük olduğu için bir ASM için uygun görünmüyordu. ASM uygunluğu için proje çizdirip itfaiyeden onay alıp o formda kontrat sürecine girecektik. Lakin itfaiyeden onay çıkmadı.”
Belediyenin ASM’yi Boşlatma İçin Verdiği Ek Mühlet 1 Ağustos’ta Sona Eriyor!
Balçova Belediyesi tarafından binanın boşaltılması için ASM’ye tanınan 60 günlük mühlet 2 Temmuz 2023 tarihinde doldu. Belediye tarafından ek olarak 29 gün mühlet daha verildi. Ve o müddette 1 Ağustos itibariyle dolacak. İZAHED Lideri Muhteber Ocak, “Bizden beklenen bir bina bulmamız ve orayı Aile Sağlığı Merkezi haline getirmemiz.Yeni yer arayışlarımız devam ediyor. Bu bölgede bizim koşullarımızı karşılayacak boş bina yok. Sağlık merkezi olarak ayrılmış bir yer yok. Biz bu sorunun hizmet verdiğimiz 24 bin kişinin mağdur olmadan çözülmesini istiyoruz” dedi.
Cari Ödeme Artırımların Gölgesinde Kaldı!
Bir yandan ASM için uygun yer arayışı sürecini gerçekleştirmek ve bir yandan da bu bulunacak yerin ASM’ye uygun hale getirilmesi için tadilat konusunu planlamakla uğraşan Balçova 2 Nolu ASM’de misyonlu aile doktorları, hekimlik görevlerinin yanında bir de ASM işletmecisi olarak çalışıyor.
Dernek Lideri Dr. Ocak, asıl işleri olan hekimliğin haricinde ve çok çok ötesinde ASM için uygun yer bulma ve o yerin tadilatı işlerini de planlamak zorunda bırakıldıklarına dikkat çekerek şunları söyledi: “Tadilat konusunu da biz tabipler planlamak zorundayız. Bulduğumuz dükkân kiraları 50 bin-80 bin TL ortasında değişiyor. Aile Sıhhati Merkezleri’ne kira ve başka masrafların ödenmesi için ayrılan bir cari ödeme masrafımız var. Bizler bu cari ödemeden yanımızda çalıştırdığımız çalışanların maaşını, elektrik, su, doğalgaz masraflarını, bütün kullandığımız alet edevatından, kullandığımız tıbbi aygıtlara, mutfak masrafı, paklık hijyen materyali masrafına kadar aklınıza gelebilecek her kalemi ödemek zorundayız. ASM’ler, A,B,C,D, E diye gruplandırılıyor. Bu gruplandırma üzerinden cari sarfiyat ödemesi yapılıyor. Biz şu anda C ve D grubundayız. Kümeye nazaran çalıştırmanız gereken işçi sayıları ve ASM şartlarında da değişiklikler olabiliyor. Cari giderimize yapılması düşünülen artırım yalnızca yüzde 17 oranında. Taban fiyata daha fazla artırım geldi. Bunun yanında her şeye kat be kat artırım geldi. ASM’lerde ayrıyeten jeneratör,aşı dolabı üzere bir materyal bozulursa tamir için para kalmıyor. Yani kısaca bize reva görülen yüzde 17 oranındaki artışla ve mevcut cari ödeme ile bizim astronomik kira fiyatıyla bir dükkânı ASM’ye dönüştürebilmemiz imkânsız görünüyor. En az 50 bin TL kira ve stopaj fiyatı, iç tadilatı var, tekrar işçi maaşları ve öteki tüm masraflar var. Bu durumda aile hekimliği sistemi açısından sürdürülebilir değil!”
Devlet Vatandaşlarına Nitelikli Bir ASM Neden İnşa Etmiyor!
Cari ödemeyle olacak iş değil ve Bakanlığın ASM’lere verdiği cari ödemede büyükşehir farkı da yok! “Devlet vatandaşlarına uygun nitelikli tek bir ASM inşa edemez mi?” diye soran Dernek Lideri Dr. Çolak şöyle konuştu: “Dükkandan bozma bir ASM’de kriterlerin ne kadarı uygulanabilir. Bir ASM’nin sahip olması gereken bir çok kriterden hangisini sağlıklı bir halde gerçekleştirebiliriz bilemiyorum. Örneğin; bekleme salonu alanımız neredeyse olmayacak. Bu neden değerli? Sıhhatte şiddetin tırmanışa geçtiği günümüzde biz aile tabiplerinin hayatını öteki daha birçok sorunun yanında, binaların fiziki yetersizlikleri de riske sokuyor. Hastalar zati gergin ve bekleme salonunun darlığından insanların beklemek istemediği bir ortam yaratıyor.İnsanlığın yapay zekâya gerçek evrildiği bir çağda bizim geldiğimiz noktada birinci basamak üzere değerli bir sıhhat hizmetini apartman altlarında daracık ve havasız yerlerde hizmet vermesi kabul edilebilir değil.”
Balçova 2 Nolu ASM Tabiplerinden Bakan Koca’ya Çağrı!
Söz konusu Aile Sıhhati Merkezi binası Balçova Belediyesi’ne ilişkin. ASM binanın birinci iki katını 3-4 bin lira kira bedeli ödeyerek kullanıyor. Günümüz kira fiyatlarının yanında solda sıfır kalıyor lakin ne yazık ki bu avantaj da ortadan kalkıyor…
ASM’nin apartman altından bir dükkana taşınmasının, dükkanın ASM standardına getirilmesi için yapılacak tadilatın, ödenecek vergilerin ve tüm öteki masrafların maliyetinin bugünkü şartlarda 400-500 bin TL olduğunu belirten İZAHED Dernek Lideri Aile Doktoru Dr. Ocak, Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın Aile Hekimliği Kanunu’nda değişiklik yapılmasını içerek kanun teklifinin Plan ve Bütçe Komitesinden geçtiğini ve tam da ASM’lerin üretim süreçleri ve sarfiyat masraflarında Bakanlığın devreye gireceğini açıkladığını tabir etti.
Dr. Ocak şunları söyledi: “Sayın Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, 14 Haziran’da Twitter’dan Plan ve Bütçe Komitesinden geçen Aile Hekimliği Kanununda değişiklik yapmayı amaçlayan kanun teklifi hakkında açıklama yaptı. Yapılan açıklamada gerekli durumlarda, imali dâhil, Aile Sıhhati Merkezlerinin masraflarının Bakanlık tarafından karşılanacağını belirtiyor. Fakat bizim iki haftalık bir süremiz kaldı. Bu durumdan faydalanmayı ivedilikle talep ediyoruz! Çıkardığımız varsayımı bütçe 400-500 bin civarında bir bütçe ki o da bugün şartlarında zira her şey daima zamlanıyor. Hekimbaşı neredeyse yüz bin ya da daha fazla kendi cebimizden para koymamız gerekiyor. Bu türlü bir sistem dayatması çok uzun vakittir var. Bu düzenleme büyük kentlerde çok daha mağduriyetler yaratıyor. Evvelki süreçlerde cari ödeme bu kadar erimemişti. Lakin artan döviz kuru, enflasyon karşısında şu anda yapılan cari ödeme eridi gitti. Ayrıyeten bir noktada şöyle bu yapılan cari ödemede büyükşehir avantajı da yok. En ücra köşedeki bir ASM’ye de birebiri ödeniyor, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki ASM’ye de tıpkı ödeme yapılıyor bu büyük kentlerde çok önemli bir probleme dönüşmüş durumda. En ucuz dükkân kirası bugün 50 bin TL yarın ne kadar olacağı aşikâr değil. Yeni kiralık yer arıyoruz 3 bin dolar dediler, öbür bir dükkân 75 bin TL dedi. Bu sürdürülebilir bir durum değildir. Bir mühlet sonra ana takımımıza dönmek zorunda kalacağız ya da emekli olacağız mecburiyetten. Aile hekimliği bir kamu hizmetidir ve bu hizmeti devletin en uygun formda sağlaması gerekmektedir. Biz dükkândan bozma niteliksiz ortamlarda sıhhat hizmeti vermeyi kendi sıhhatimiz ve hastalarımızın sıhhati açısından olumsuz bir durum olarak görüyoruz.”
Birinci Basamakta Problemler Hemen Giderilmelidir!
Birinci basamak sıhhat hizmetinin halkın en ucuz ve kolay ulaşabildiği sıhhat hizmeti olduğunu belirten İZAHED Lideri Dr. Muhteber Çolak kelamlarını şöyle sürdürdü: “Birinci basamak sıhhat hizmeti sıhhatin temelidir. Hastalığın ortaya çıkmasını önleyici hizmettir. Biz burada aşılamayla hastalıkları önlüyoruz. Biz insanı hasta etmeden engelleyecek bir sıhhat hizmeti vermekteyiz. ASM’lerin bina bulma ve kira ödeme sorunu büyük kentlerde artık sürdürülebilir değildir. Sarsıntı bölgesinde gittiğimizde gördük ki apartman altı tüm ASM’ler yıkılmıştı. Zelzelede öncelikli gereksinimlerden biri en kıymetlisi sıhhat hizmetinin devamlılığıdır. Zelzele jenerasyonunda bir ülke olarak sıhhat merkezlerimizi bağımsız binalarda sağlamak zorundayız. Bu binalarımız ayakta kalırsa sıhhat hizmeti verebiliriz. Bunu yaşadık ve zorluklarını gördük. Sıhhat hizmeti verme şartları yoktu. Bizim gönlümüz Türkiye Cumhuriyeti’nin 100’üncü yılında buna yakışır sıhhat hizmetinden yana. Bu vizyona nazaran ASM’lerin planlanmasını istiyoruz ve talep ediyoruz. Aile sıhhati merkezlerinin devamlılığını sağlamaya kâfi cari masraf ödemesi istiyoruz.”
Bakan Koca’nın Aile Hekimliği ve ASM’lerle İlgili Açıklaması
Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, 4 gün evvel Twitter’dan Aile Hekimliği Kanununda Değişiklik Yapmayı Amaçlayan Kanun teklifinin Plan ve Bütçe Komitesinden geçtiğini söz ederek ‘hayırlı olsun’ dedi. Bakan Koca’nın paylaşımında şu cümleler yer alıyor: “Plan ve Bütçe Komitesinden geçen ve AİLE HEKİMLİĞİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPMAYI AMAÇLAYAN KANUN TEKLİFİ -Gerekli durumlarda, imali da dâhil, Aile Sıhhati Merkezlerinin masraflarının Bakanlık tarafından karşılanmasını, -Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen puanlama sistemi yerine, kontratlı çalışan Aile Tabipleri ile Aile Sıhhati Merkezi çalışanlarına devlet memurlarının tabi olduğu disiplin kararlarının uygulanmasını amaçlıyor. Kanun teklifi iyi olsun. Plan ve Bütçe Komitesinden geçen ve AİLE HEKİMLİĞİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK yapmayı amaçlayan kanun teklifi AİLE DİŞ HEKİMLİĞİ hizmetleri ile YAŞLI SIHHATİ hizmetlerini organize etmeyi, bu gayeyle Diş Doktorları ve ilgili çalışanla kontrat yapılabilmesini amaçlıyor. Kanun teklifi iyi olsun.” (BSHA-Bilim Ve Sağlık Haber Ajansı)
