Ekolojik Yıkımla Gayret Haftası ve 5 Haziran Dünya Etraf Günü’nü andığımız bugünlerde politik ekoloji alanında çalışmalar yürüten, siyasi ekoloji, iklim krizi üzere çok sayıda bahiste kaleme aldığı makaleler ile toplumu aydınlatan Özgür Üniversite’nin kurucuları ortasında yer alan Akademisyen Doç. Dr. Hakan Yurdanur, Bilim Sıhhat Haber Ajansı’nın, ‘Bilim ve Çevre’ konusundaki haber dizimizin konuğu oldu.
“Ekolojik Sorunlar İlk Beşe Bile Giremez”
Hakan Yurdanur ile ‘ekoloji ve siyasi ekoloji’ kavramı ortasındaki ayrımı, bireylerde ekoloji şuurunun oluşmasının kıymeti, ekolojik şuurunun oluşmasında ve ekolojik gayrette bayanın rolü, etraf ve tabiat katliamları, devlet siyasetleri üzere pek çok mevzuda bir söyleşi gerçekleştirdik. Siyasi Ekoloji kitabını derleyerek çok sayıda akademisyenin ve bilim beşerinin yazılarını okurla buluşturan Doç. Dr. Hakan Yurdanur, Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nin geride bırakan Türkiye’de ekolojinin, ekoloji siyasetlerinin seçmen ve seçilen üzerindeki tesirlerine yönelik de değerli tespitlerde bulundu. Yurdanur, “Ekolojik sorunlar ilk beşe bile giremez. Hal böyle olunca da seçmenin ilgi alanı içine çekilemez. Halkın, ekoloji mücadelesinden hep daha önemli sorunları vardır ve var olacaktır. Özellikle Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aşırı sağ ile merkez sağ yarışını izledik. Ortada sol adına pek bir şey göremedik. Sol demek, ekoloji mücadelesinin itici gücü demektir. Sol yoksa ekoloji mücadelesinin hızlıca gelişmesini bekleyemezsiniz” vurgusunda bulundu.
BSHA: Ekolojiyi ve siyasi ekolojiyi birbirinden ayıran en değerli nokta nedir?
H.Y: Yaklaşık bir yıl evvel 14 kıymetli dostun katkısı ile Siyasi Ekoloji isimli bir kitap yayınlamıştık. Neden siyasi ekoloji sorusu o günden beri çokça sorulmaktadır. Şöyle ki; kapitalizm beşere, topluma, tabiata ve hayvanlara çoklu formda saldırmakta. Ve bu taarruz sınıfsal çelişkileri de içinde barındırmakta. Tüm hücumların siyasi olduğunu ve karşı çıkışın da siyasi temel de gerçekleşmesi gerektiğini belirtmek için bu ismi kullandık. Biliyorsunuz ki ekoloji tek başına ele alındığında “canlıların kendileri ve etrafları ile olan ilgilerini inceleyen bir bilim kısmı. “Birçok alt kısmı var. Olaya buradan bakınca bir sorun görünmüyor. Saf, pak, kendinden menkul, etliye sütlüye karışmayan bir bilim kısmı karşımızda duruyor. Halbuki durum bu türlü değil. Sınıflı bir toplum da tarafsız bilim olmaz, olamaz! Bilim, iktidarların elinde kıymetli bir güçtür ve teknoloji önemli bir silahtır. Bu manası ile bizler siyasi ekoloji derken, ekolojinin kapitalizm hüneri ile uğradığı taarruzları ve buna verilen yanıtları kastediyoruz. Siyasi ekoloji yalnızca teori de değil pratikte de gayret ve örgütlenmenin sesidir.
‘Baltalar Elimizde, Biz Gideriz Ormana’ Şekli Bir Ekolojik Şuurla Karşı Karşıyayız
BSHA: Bir birey de ekoloji şuuru ne vakit ve nasıl oluşur ?
H.Y: Az evvel söylediklerimden devam etmek gerekirse, ekoloji biliminin her şeyden bağımsız, tek başına oluşmadığını görmekteyiz. Ekoloji, iktisat, siyaset, sosyo kültürel durum, bilim ve sanat iç içe geçmiş durumda. Buna feminist hareketleri ve hayvan hakları uğraşını de eklemeliyiz. Ekolojik şuur de bunların gelişimine paralel bir seyir izlemektedir. Bizim üzere “çevre hareketi” orjinli ülkeler de ekoloji gayretinin gelişim seyri epeyce yavaştır. Bugün büyük bir kitle ekoloji uğraşını görmezden geliyor. Kuşlar, çiçekler, börtü böcekler aktifliği olarak algılıyor. Yaşadığı bölgeye (köyüne, kasabasına) santral kurulacak yahut maden ocağı açılacaksa “benim bölgem de yapmayın, gidin nere de yaparsanız yapın” diyerek karşı çıkıyor. Öbür bir yerde yapılmasını pek umursamıyor. Ormanı, ağacı, denizi, hayvanı kendisinin malı üzere görüyor ve işine yaramayacağını düşündüğü an ilgisini kesiyor. Bu insan merkezli anlayış ırkçılık ve türcülüğün de gelişmesinde son derece tesirlidir. Bugün beşere, topluma, tabiata ve hayvanlara karşı yükselen ırkçı ve tipçi telaffuz ve aksiyon mevcut. Bunlar; milliyetçilik, faşizm ve nihayetin de kapitalizm orjinli gelişmelerdir. Bugün “baltalar elimiz de, uzun ip belimiz de biz gideriz ormana” türküsünün eşlik ettiği bir ekolojik şuurla karşı karşıyayız.
BSHA: Ekolojik şuurun oluşmasında ve ekolojik uğraşta bayanın rolü nedir ?
H.Y: Çok hem de çok kıymetli rolü var bayanların. Bayanlar, yalnızca kapitalist sistemi sorgulamıyor birebir vakit da ona karşı örgütlenip gayret ediyor. Bu manası ile çok değerli bir yere sahip olan “Ekofeminist” hareket 1970’lerden bu yana faal formda uğraş ediyor. Ekofeminst hareketler, yeryüzünün sömürüsü ile tüm canlıların sömürüsü ortasında ki kontakları görüp deşifre etmekte. Tabi burada biyolojik varlık olarak sonlandırılmış, tabiatla özdeşleşmiş bayan orjinli tariflerin kusuruna düşmemek gerek. Tabiat Ana, Bakir Toprak üzere telaffuzlar cinsiyetçi bakışı kapalıdan de olsa savunur. Tabiat, bayan ve hayvanı ötekileştirir. Halbuki bayan, tabiat, hayvan ortasında toplumsal ve tarihî kontakları görmek ve söylemek gereklidir. Kapitalizmin bir cinsiyeti varsa o da erkek olduğudur. Erkeğin egemenliği yok edici, sindirici, sömürücü ve yağmacıdır. Bu manası ile ekofeminist hareketler erkek egemenliği ile birlikte gerisinde yatan kapitalist şiddetle de çaba halindedir.
Batı Ülkeleri Ürettiği Atığı Bizim Üzere Etraf Ülkelere Gönderir
BSHA: Siyasi ekoloji dünya genelinde de üretilen siyasetlere baktığımızda etraf ve tabiat katliamları ile karşılaşmaktayız. Tabiata ve canlılara karşı daha yaşanabilir değil, yaşanamaz ve yok edici bir taarruz var. Nasıl yorumluyorsunuz?
H.Y: Bir defa şu çok değerli; batı, doğu olduğu için, doğuyu sömürdüğü için batıdır! Deniliyor ki; batı ülkeleri ne kadar pak, etrafa ve tabiata ne kadar saygılı. Burada iki kıymetli konu var. Birincisi; batı ülkeleri ürettiği her çeşit atığı bizim üzere etraf ülkelere gönderir. İkincisi, kendi sermayesine yeni alanlar açmak için etraf ülkelerde santral yapar maden arar. Burada ucuz hammadde, ucuz ve örgütsüz iş gücü, devlet dayanağı üzere kıymetli faktörleri de eklemeliyiz. Batılı ülkelerin sokaklarında kedi, köpek yok zira hepsini vaktinde öldürmüş! Bunun ismine da medeniyet deniyor! Çağdaşlaşma deniyor! O denli olmak içinde yırtınıp duruluyor. En son asbest yüklü savaş gemisi söküm için Aliağa’ya gelecekti. Yöre halkının ve öteki örgütlerin dayanağı ile önlendi biliyorsunuz. Bu resmen hem yöre halkına hem de etrafına ve tüm canlılara mevt getirmek demekti. Batı pak falan değil. Zira kapitalizm kirlidir ve kirletmeden var olamaz!
BSHA: Ekolojik gayretin hakkını veren ve kazanımları en çok olan ülke ve ülkeler hangileridir ?
H.Y: Sanırım Afrika’nın, Amazon ormanlarının, Avustralya yerlilerinin yaşadığı yerlerdir. Tabi hala o bölgelere girilmediyse… İnsan ve tabiat yok edilmediyse… Şu an kapitalizmin girmediği, talan etmediği, ele geçirmediği yer kalmadı. Yani kirlenmemiş, yok edilmemiş alan yok. O nedenle ekolojik manada ziyan görmeyen ülke de yok. Kapitalizm var epeyce bu süreç devam edecek. Kızılderililerin söylediği üzere “son ağaç kalıncaya dek” sömürü sürmeye devam edecek.
BSHA: Ekoloji siyasetlerine baktığımızda tabiat ve canlılara yönelik alınan kararlar, çıkartılan yönetmelikler doğrultusunda pek de iç açıcı bir 20 yıl geçirmedik. Bir seçim sürecinden geçtik. Mevcut iktidar tekrar seçildi. Seçimin çabucak sonrasında Samsun’da köylüler ömür alanlarının katliamına karşı isyandaydı. Halbuki bu seçmen tercihini iktidar partisinden yana kullanmıştı. Bu ikircikli durumu nasıl okumalıyız?
H.Y: “Benim bölgeme santral yapma, maden ocağı açma, git başka yere ne yaparsan yap” zihniyetinin hakimiyeti olduğu sürece genel bir çaba perspektifi yakalamak çok güç. Seçim sürecinde ben çabucak hemen hiç bir partinin (bir ikisi hariç) ekoloji çabası ve hayvan hakları üzerine kıymetli tespit ve tahlillerine rastlamadım. Burada bir tahlil yapalım: Kapitalizm sıkıntıları numaralandırır. Birinci sorun ülkenin bekasıdır. İkinci sorun terör, üçüncü sorun iktisat halinde liste uzar masraf. Ekolojik problemler birinci beşe bile giremez. Hal bu türlü olunca da seçmenin ilgi alanı içine çekilemez. Halkın ekoloji çabasından daima daha değerli meseleleri vardır ve var olacaktır. Bilhassa Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde çok sağ ile merkez sağ yarışı izledik. Ortada sol ismine pek bir şey göremedik. Sol demek , ekoloji uğraşının itici gücü demektir. Sol yoksa ekoloji uğraşının süratlice gelişmesini bekleyemezsiniz.
Ekolojiye Hücum Politiktir, Karşılık Da Politik Olmak Zorundadır
BSHA: Ekolojiye yeni başlayanlar için teklifleriniz nelerdir?
H.Y: En kıymetli mevzu, ekoloji gayreti ile etraf hareketleri ortasında ki değerli ayrımı yeterlice öğrenmek olacaktır. Bizde kavramlar yerli yerinde kullanılmıyor ve büyük meseleler yaratıyor. Etraf hareketleri, nizam içi, tertip sonları ile çevrelenmiş hareketlerdir. Kapitalizmi sorgulamazlar. Şartsız kabul ederler. Küçük muvaffakiyetler ve sonuçlar onları fazlası ile keyifli eder. İmza kampanyaları, dilekçeler, açılan davalar, ÇED raporları, teknik detaylar… Bunlar birinci etapta gerekli olabilir ancak ilerisi için asla kâfi değildir ve sönümlenmeye mahkumdur. Aslında politik bir atağın karşılığı hukuksal yollarla verilemez. Ekolojiye akın politiktir ve yanıt da politik olmak zorundadır.
BSHA: Ekoloji, siyasi ekoloji alanındaki bilgileri paylaştığınız, sorularımıza verdiğiniz karşılıklar için teşekkürler. Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
H.Y: Ekoloji uğraşına gelecek olursak; az evvel etraf hareketleri ile ilgili neler söylediysem tam zıddını ekoloji çabası için söyleyebilirim. Tüm dünyada ekolojik hareketlenme, şuur, örgütlenme ve hareketlilik bu yolla tesis edilebilir. Aykırısı treni sallamaktan öteye geçemez! Bedelli sohbet için size çok teşekkür ederim. Sağ olun, var olun… (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
