Bazı ünlü isimlerin “TMS ile hafızamı sildirdim” biçimindeki kelamlarıyla gündeme gelen TMS (Transkraniyal Manyetik Uyarım-Stimulasyon (TMU/TMS) metodu, beyin yapısında ve işleyişinde bozulmalara neden olan psikiyatrik hastalıkların tedavisinde son yıllarda kullanım alanı bulan yollardan biri, beyin uyarımı yoluyla tedavi aktifliği sağladığı belirtiliyor. Fakat ntv.com.tr’nin sorularını yanıtlayan bahsin uzmanlarına nazaran, kimi açıklamalardaki üzere hafızayı silmesi mümkün değil.
TMU/TMS ile manyetik alan aracılığıyla beyin aktivitesinde değişimler oluşturduğunu belirten Psikiyatrist Yrd. Doç. Dr. Emre Tan, “Bu değişimler nörolojik ve psikiyatrik hastalıklara neden olan birtakım beyin aktivasyonlarını düzenler. Beyindeki nöronların uyarılması ve modüle edilmesi mevcut durumun biyolojik ögelerini düzenleyebilir. Kimi hastalıklarda tek başına, kimilerinde hastalığı meydana getiren çevresel ve ferdî öbür ögeleri da göz önüne alarak psikoterapi takviyesiyle uygulanabilir” diyor.
Yöntemin birinci olarak 1985 yılında nörolojik hastalıklarda kullanılmak üzere geliştirildiğini fakat hastaların duygudurumu üzerindeki olumlu tesiri gözlemlendiği için çalışmaların depresyon tedavisi üzerine ağırlaştırıldığını söyleyen Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Semra Baripoğlu, “TMS, aygıt tarafından oluşturulan manyetik alanı kullanarak beyin hücrelerini aktive eden bir tedavi uygulamasıdır” formunda konuştu.
TMS’nin işleyiş sistemini, “Sekiz (8) halindeki bobin saçlı deriye yakın tutularak, manyetik alanın beyin hücreleri üzerinde tesir göstermesi sağlanır. Hastalık teşhisine nazaran uygulanacak beyin bölgesi, verilecek ihtarım şiddeti farklılık gösterir ve hasta bazlı planlama gerektirir. Bu ihtar sayesinde beyinde hastalığın yerinde yer alan kimyasal düzensizliğin giderildiği düşünülmektedir” formunda özetleyen Doç. Dr. Semra Baripoğlu, TMS prosedüründe cevap arayan sorulara şu yanıtları verdi:
TMS nedir? Ne vakitten beri onaylı kullanım alanı bulmuştur?
TMS beyin uyarımı yoluyla tedavi aktifliği sağlayan bir yoldur. Nöromodülasyon teknikleri dediğimiz tedavi araçlarından biridir. Teknik, Kanada’da 2002 yılından beri kullanılmakta olup, FDA tarafından majör depresyonda kullanımı 2008 yılında onaylanmıştır. Daha sonra kullanımı migren çeşidi baş ağrılarını kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Deep TMS olarak bilinen versiyonunun Obsesif Kompulsif Bozuklukta kullanımı da 2018 yılında FDA tarafından onaylanmıştır.
TMS hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?
TMS bilhassa majör depresyon tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır ve aktifliği kanıtlanmıştır. Bunun yanı sıra kronik ağrı olgularında da kullanımı vardır. Deep TMS, Obsesif Kompulsif Bozuklukta FDA onayı almıştır ve kullanılmaktadır. nikotin-alkol-kokain kullanım bozuklukları, tasa bozukluğu, travma sonrası gerilim bozukluğu, kronik ağrı bozukluğunda da aktifliğini gösteren çalışmalar vardır.
Yöntemin psikiyatrik hastalıkların tedavisindeki muvaffakiyet oranı nedir?
Yöntemin öncelikle birinci tedavi seçeneği olmadığını, lakin ilaç tedavisine direnç gösteren olgularda kullanıldığını akılda tutmak gerekir. İlaç tedavisi ile düzelmeyen olguların %50 den fazlasında, 20 seans sonunda bariz bir düzelme görülmektedir. Bu da epeyce yüz güldürücü bir sonuçtur.
TMS kimlere uygulanabilir?
TMS ilaç tedavisine kâfi karşılık alınamayan 18 yaş ve üzerindeki çabucak herkese uygulanabilir. 18 yaş altında da birtakım hastalıklarda (örneğin otistik spektrum) uygulanması istikametinde araştırmalar sürmektedir. Uygulamaya pürüz olacak durumlar beyinde/kulakta manyetik alandan etkilenebilecek bir implant vb. malzeme bulunmasıdır.
TMS ile hafızayı sildirmek mümkün mü?
Hayır, bu türlü bir şey mümkün değildir. TMS unutkanlığa yol açmaz. Kaldı ki, maksadı ‘hafızayı silmek’ olarak tanımlanmış bir psikiyatrik tedavi metodu de yoktur.
Yöntem bilinçaltındaki travmalardan kurtulmada nitekim işe yarıyor mu, örneğin çocukluktan getirilen berbat anılardan yahut yeni oluşmuş travmalardan kurtulmakta tesirli mi?
Yöntem klinik olarak depresyon, korku bozukluğu, travma sonrası gerilim bozukluğunun günlük hayatı etkileyen, fonksiyonelliği bozan belirtilerini ortadan kaldırabilmektedir. Fakat çocukluktan getirilen berbat anıları ya da yeni travmatik yaşantıları bellekten silme üzere bir tesiri yoktur. Bu mevzuda psikoterapi -özellikle de travmaya yönelik özel geliştirilmiş olan terapi teknikleri- ile hastalara yardımcı olunabilir. Biyolojik tedaviler (ilaç-TMS) ve psikoterapi birlikte uygulandığında, tedavi başarısı artmaktadır.
TMS tedavisi nerelerde yapılıyor, devlet hastanelerinde de uygulanıyor mu, SGK ödeme kapsamında mı?
Ülkemizde birtakım özel kliniklerde ve tekrar kimi devlet hastanelerinde uygulandığı biliniyor.
TMS’nin ortalama maliyeti nedir? Kaç seans yapılmalı, seans fiyatı ne kadar?
Hastalık tanısı ve uygulanacak protokole nazaran sıklıkla 20-30 seans kadar uygulanmaktadır. Dirençli olgularda seans sayısı artırılmaktadır.
Yöntem nasıl uygulanıyor, ne kadar sürüyor?
Tedavide günde bir (ya da uygulanan protokole nazaran 2) seans, toplamda 20 ya da daha fazla sayıda seans uygulaması yapılır. Her bir seans 15-20 dakika kadar sürmektedir.
Kliniğinize gelen hasta profiline dayanarak TMS’yi daha çok kimlerin tercih ettiği istikametinde bir kıymetlendirme, yorum yapabilir misiniz? Ayrıyeten her isteyene yapılan bir formül değil sanırım, lakin daha çok ünlü isimlerden, “TMS yaptırdım, hafızamı sildirdim” üzere cümleler duyuyoruz. Psikiyatri topluluğunda TMS ile ilgili yorumlar nelerdir?
TMS uygulaması hastanın ya da ailenin isteği doğrultusunda uygulanmaz; hekimin uygun görmesi, fayda beklemesi durumunda uygulanabilir. Tabi ki kimi hastalar, TMS den fayda görmüş bir yakınının tavsiyesiyle, kendisine de TMS uygulanması beklentisiyle gelebilir. Lakin TMS de, tıpkı ilaç tedavisi üzere, her isteyene uygulanamaz. Bu tıp tedaviler yanlış kullanımda hastanın şikâyetlerini daha da ağırlaştırabilir. Psikiyatri topluluğu TMS’nin kullanım alanına hakim olduğu için, yerinde kullanarak hastaların bu tedavi sisteminden azami ölçüde yararlanması sağlanmaktadır.
“BİLİMSEL OLARAK TESİRLİ OLUP OLMADIĞINI SÖYLEMEK İÇİN VAKTE GEREKSİNİM VAR”
TMS’nin psikiyatrik tedavide birinci seçenek olmadığnı, Amerika’da tedaviye dirençli hastalarda kullanım onayı olan alternatif tedavi seçeneklerinden biri olduğunu belirten Psikiyatrist Yrd. Doç. Dr. Emre Tan da, “Ülkemizde de kişinin yanlışsız bilgilendirilmesi ve özel onay alınmasından sonra yapılmaktadır. Bilhassa depresyon hastalarında standart tedaviler uygulanmasına karşın karşılık alınamayanlarda alternatif oluşturmaktadır. Obsesif Kompulsif Bozukluktan, sigara bağımlılığına kadar pek çok alanda test edilmektedir, ama bilimsel olarak tesirli olup olmadığını söylemek için vakte gereksinim vardır. Bu türlü bir seçeneğin tesirli olduğu gösterilebilirse bilhassa ilaç kullanımının kısıtlandığı hamilelik, emzirme yahut öteki tıbbi hastalıklarının olduğu durumlarda tedavi bahtını arttıracaktır” değerlendirmesinde bulundu ve TMS ile hafızanın silinmeyeceğini vurgulayarak şunları söyledi:
“PSİKİYATRİK TEDAVİDE AMAÇLANAN; YAŞANILANLARI UNUTMAK DEĞİL”
“TMS yolu ile hafıza silmek mümkün değildir. Medyada devir dönem ortaya çıkan bu haberler, olsa olsa spekülatif habercilik yahut pazarlama tekniğidir. Psikiyatrik tedavide amaçlanan şey aslında geçmişin ve yaşanılanların unutulması değildir. Olaylara dair daha sağlıklı bakış açıları geliştirebilmek, mevcut durumla baş etme sistemlerini işletebilmek hedeflenir. Hem ferdi hem toplumsal anıları ve geçmişi yok edilen birinin güzelleşmekten çok ziyan görebileceğini de unutmamak gerekir.”
