İstanbul’da yapılan “Trans Yağ Medya Çalıştayı”nda trans yağın insan sıhhatine zararlarına dikkat çekildi.
Börekçiler Derneği, Mutfak Eserleri ve Margarin Sanayicileri Derneği (MÜMSAD), Mutfak Dostları Derneği, baklavacılar ve çeşitli kurumların trans yağ kullanımının önlenmesi için kendilerinin sağlık elçileri olduğunu aktaran Sıhhate Evet Derneği Lideri Prof. Dr. Elif Dağlı, bu derneklerle hazırladıkları farkındalık görüntüsüyle da halka ulaşmaya çalıştıklarını belirtti.
Dağlı, projenin memleketler arası alanda da dikkati çektiğini belirterek, “Yerel yiyecekler ve tatların sağlıklı, trans yağlardan arındırılmış yapılması önemseniyor. Hindistan’da ve öbür çok yağ tüketen ülkelerde yemeklerinin içerisinde bu yağ olmazsa tadının bozulacağı argümanı var. Halbuki bizde Osmanlı’dan gelen 600 yıllık yiyecek çeşitlerinin içerisinde sağlıklı yağ kullanma geleneği var. Hasebiyle bunu vurgulayarak mahallî lezzetlerin sağlıklı yağlarla yapılabileceğini vurgulamış oluyor mutfak ustaları. Son derece kıymetli.” değerlendirmesinde bulundu.
Sadece kalp sıhhatinin değil, kanserin, alerjinin, çeşitli damar hastalıkları ile kalp sorunlarının oluşmasına neden olan trans yağların yiyeceklerden tamamen kaldırılabilmesi için üretiminin de durdurulması gerektiğini lisana getiren Dağlı, “Bu mevzuda mevzuatın çıkması lazım. Çok az kaldı, neredeyse koşuyu tamamlamak üzereyiz. Aralık ayına kadar mevzuatın tamamlanmasını bekliyoruz. Bütün dünyaya da başarımızı duyurmak istiyoruz.” diye konuştu.
“KORONER ARTER HASTALIĞINA BAĞLI VEFAT ORANI YÜZDE 32”
Türk Kardiyoloji Derneği İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Ertuğrul Okuyan da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) datalarına nazaran, tıkayıcı koroner kalp hastalığına bağlı ölümlerin 2030 yılına kadar en değerli mortalite sebebi olacağını söyledi.
Türkiye’deki koroner kalp hastalığına bağlı mevt oranlarının birçok Avrupa ülkesinden yüksek olduğuna dikkati çeken Okuyan, “Ani kalp krizi ve koroner arter hastalığına bağlı 1 yıllık mevt oranı yaklaşık yüzde 32. Avrupa ülkeleri ortasında mevt oranları konusunda erkeklerde 2. bayanlarda 1. sıradayız. Kalp krizi geçirdikten sonra sağ kalan insanların hayatta kalma oranı olağan popülasyona nazaran yaklaşık 15 kata kadar daha yüksek olabiliyor. Yani, kalp krizi geçiren her 4 bayandan 1’i bir yıl içinde ölüyor. Her 5 erkekten 1’i de bir yıl içerisinde ölüyor.” tabirini kullandı.
Kronik kalp hastalıklarına bağlı ölümlerin denetim altına alınmaması ve 10 yıl içerisinde ülkenin yaşlı nüfus oranının da artış göstermesi halinde bulaşıcı olmayan hastalıklar ve bunlara bağlı vefat ile iş görmezlik oranlarının yüksek seyredebileceğini vurgulayan Okuyan, bu hastalıklara sebep olan risk faktörleriyle gayretin lakin ulusal siyasetler ve uzun soluklu stratejiler yoluyla muvaffakiyete ulaşabileceğini tabir etti.
AÇIKTA SATILAN BÖREKLERİN TRANS YAĞ ORANI ARAŞTIRILDI
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Pınar Bolcal Ay ise trans yağ kullanımı konusunda kentin çeşitli ilçelerinde 2 farklı araştırma yaptıklarını aktardı.
Prof. Dr. Ay, çalışmanın ilk ayağını oluşturan eser tahlilini pastanelerde ve börekçilerde açıkta satılan börekler üzerinde gerçekleştirdiklerini belirterek, bunun için trans yağ kullanım riski daha yüksek olabilecek sosyoekonomik seviyesi düşük ve dezavantajlı ilçeleri seçtiklerini anlattı.
Bu kapsamda, 8 ilçenin yeniden sosyoekonomik açıdan dezavantajlı 3 mahallesini saptadıklarına işaret eden Ay, “Her mahalleden birinci, orta ve lise seviyesinde 3 devlet okulu seçtik. Bu devlet okullarına gittik ve en yakınlarındaki pastane ya da börekçiyi tespit ettik. Oradan eser satın aldık ve bu eserleri TÜBİTAK’a tahlil için gönderdik. Bu birinci aşamamızdı.” dedi.
İkinci kademenin ise toplumun farklı kısımlarının trans yağlara yönelik ne cins beslenme alışkanlıkları olduğuna yönelik yapıldığını anlatan Ay, “Bir besin içerisinde trans yağ olup olmadığını biliyorlar mı, tüketiminden kaçınıyorlar mı, etiketini okuyorlar mı bunları anlamaya çalıştık. Bu hedefle da birinci evvel tıp fakültesi öğrencilerine soralım dedik. Bir de toplumun daha geniş kesitine sormak istedik. Bu sefer yüksek, orta ve düşük sosyoekonomik seviyede 3 ilçe seçtik. Yeniden ilköğretim okullarına gittik. Okulda okuyan çocukların velilerine ulaşıp, trans yağ tüketimiyle ilgili tavırlarını, bilgilerini, davranışlarını sorguladık.” diye konuştu.
“TÜM BÖREKLER, TRANS YAĞ HUDUT BEDELİNİN ALTINDAYDI”
Pınar Bolcal Ay, araştırmanın tahlili için topladıkları 72 börekten elde edilen bulgulara değinerek, “Tüm börekler, DSÖ tarafından önerilen trans yağ hudut kıymetinin altındaydı. 100 gram yağda 1 gram bulduğumuz yalnızca 2 örneğimiz var ki bu da hudut bedelinin altında. Dezavantajlı bölgelerde de, bilhassa okul yakınlarında çocukların trans yağa maruz kalmadığı görünüyor” dedi.
Araştırmanın ikinci ayağını oluşturan ebeveynlerde trans yağ farkındalığına ait sonuçları da aktaran Bolcal, şunları kaydetti:
“506 öğrenci velisi araştırmaya katıldı. Genelde anneler anketlerimizi doldurdu. Trans yağ kavramını daha evvel duyma durumu yüzden 80’den fazla. Trans yağın hangi besinlerde olduğunu da biliyor iştirakçiler. Sıhhat risklerini de büyük ölçüde bildiklerini söyleyebiliriz. Ama bu davranışa tam olarak yansımıyor. ‘Ürün üzerindeki trans yağ seviyesini okurum.’ diyenlerin oranı yüzde 23,4. Trans yağ seviyesi eseri alıp almama kararımı tesirler diyenlerin oranı düşükken, bu tüketimden her vakit kaçınırım diyenlerin oranı yüzde 40’larda. Trans yağ mevzuatını destekleyeceklerini, yasal olarak bir sonlandırılma ihtiyacı olduğunu, devlet tarafından daima bir ölçüm ve denetim yapılması gerektiği kanısına katılanların oranı da yüzde 90’ın üzerinde. Günlük hudut bedelini bilenlerin oranı ise yüzde 3,4’tü.”
Prof. Dr. Pınar Bolcal Ay, trans yağ konusunu bayanların daha âlâ bildiğine işaret ederek, yüksek sosyoekonomik ve eğitim düzeyinde olanların bu kavramı daha çok duyarak ve risklerini daha fazla bildiklerini kaydetti.
Çalıştayda, “Dünya Sıhhat Örgütünün Amacı ve Önerileri”, “Trans Yağ Nedir?”, “Trans Yağ Kullanımının Kalp ve Damar Sistemine Etkileri”, “Trans Yağların Çocuklarda ve Erişkinlerde Sıhhat Etkileri”, “Trans Yağa Bağlı Hastalık Yükü” üzere bahisler ele alındı.
