Türk Toraks Derneği, 5 Haziran Dünya Etraf Günü nedeniyle yaptığı basın açıklamasında etraf meseleleri konusunda kıymetli bilgileri paylaşarak ihtarlarda bulundu. Etraf Sıkıntıları ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi tarafından yapılan açıklamada, 6 Şubat Zelzeleleri sonrası yapılan enkaz kaldırma çalışmalarında ortaya çıkan tehlikelere dikkat çekilerek enkaz atıklarının bertarafı konusunda yetkililere mevzuatlara uygun hareket edilmesi istikametinde davette bulunuldu.
Ekolojik Hayat Alanları İşgal Edilmektedir!
Asbest tehlikesine dikkat çeken Türk Toraks Derneği Etraf Meseleleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Sekreteri Uzm. Dr. Selin Çakmakcı Karakaya, “Bölgede, enkazlar ve katı atıklar, yönetmeliklere uygun olmadan yanlış uygulamalarla süratle ve hiçbir tedbir alınmadan kaldırılmakta, üstü açık kamyonlarla uygun olmayan alanlara itinasız dökülmektedir. Ekolojik ömür alanları işgal edilmekte ve geri dönüşü olmayabilecek tesirlere neden olmaktadır. Bu süreçte oluşan tozlar, geniş bir alanda hava kirliliğine yol açmaktadır. Havaya saçılan yüksek yoğunluktaki tozlara ve parçacık hususlara maruz kalım, akut ve kronik solunumsal sıkıntılara (akciğer zedelenmesi, bronşlarda daralma, kronik öksürük, kalıcı bronşiyal aşırı duyarlılık, akciğer fonksiyonunda azalma) ve astım, KOAH alevlenlenmelerine neden olmaktadır. Beton ve sıva ile kaplanmış duvarlar ve öbür yüzeylerden yüksek konsantrasyonda salınabilen silika partikülleri, silikozise neden olabilir. Enkazların ve alt yapının kaldırılması sırasında havaya salınan asbest lifleri teneffüs yolu ile bedene girerek yıllar içerisinde akciğer kanseri, akciğer zarı kanseri (mezotelyoma), yutak kanseri ve akciğer sertleşmesine ve fibrozise (asbestozis) neden olabilir. Çocuklar, yaşlılar, hamileler ve daha evvelden solunumsal ve kalp damar hastalığı üzere kronik hastalığı bulunanlar bu kirleticilere en çok hassas olan şahıslardır. Tıpkı vakitte arama-kurtarma, enkaz kaldırma ve atık idaresi çalışanları için de sıhhat riskleri oluşturur.”
4 Numunede Asbest Tespit Edildi
Uzm. Dr. Çakmakcı Karakaya, dere yatakları, tarım yerleri ve su kaynaklarına çok yakın bölgelere enkazların döküldüğünü belirterek asbest tehlikesine dikkat çekti: “Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından, 21-22 Nisan 2023 tarihlerinde Hatay ve Samandağ ilçesinde üç adet döküm alanı ve bir adet yerleşim yerinden olmak üzere toplam 8 adet katı asbest numuneleri alarak tahlil edilmiştir. Dört numunede (malzeme: eternit) asbest (krizotil) tespit edilmiştir. Hazırlanan raporda konutların, çadırların ve kamu kurumların (okullar, spor merkezleri vs…) yaklaşık 100 metre yakınında döküm alanları tespit edilmiştir. Dere yatakları, orman toprakları, zeytinlikler, seralar, tarım yerleri ve su kaynaklarına çok yakın bölgeleri döküm alanı olarak tercih edildiği bildirilmiştir. Bu durum, yeni bir afetin göstergesidir. Zelzele bölgesinde yıkımla ilgili yapılan bütün çalışmalar asbest söküm uzmanları denetiminde ve eğitimli işçi tarafından yürütülmelidir. Birinci adım olan birincil muhafaza için, 25 Ocak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Asbestle Çalışmalarda Sıhhat ve Güvenlik Tedbirleri Hakkında Yönetmelik’te belirtilen halde asbest yahut asbestli materyal tozuna maruz kalım riski bulunan çalışmalarda gerekli genel tedbirlere nazaran çalışma alanlarında gerekli düzenlemeler yapılmalı, ortam ölçümleri yapılmalı, çalışanlara uygun ferdî esirgeyici donanım (asbest koruyucu maske; FFP3, tulum; tyvek kategori 5/6, iş eldiveni) verilmelidir. Enkaz çalışmaları sonlanana kadar bölgedeki herkese FFP3 maske verilmeli ve kullanımı sağlanmalıdır. Tüm sorumlulara, inşaat ve yıkıntı atıklarının taşınması, süreksiz depolama alanlarında ayrıştırılması ve atıkların bertarafı süreçlerinde mevzuatlara uygun davranmaları, yasal sorumluluklarını yerine getirmeleri ve kontrol düzeneklerini işletmeleri için davette bulunuyoruz.”
Çalışma Kümesi Başkanı Prof. Dr. Genç, Mikro ve Nanoplastikler Konusunda Uyardı
Günümüzün en değerli etraf meselelerinden biri olan mikroplastikler konusunda da ikazda bulunan Türk Toraks Derneği, Dünya Etraf Günü’nün değerine işaret ederek mikroplastiklerin; yediğimiz zerzevat, meyvelerden deniz eserlerine kadar birçok yiyecek ile besin zincirimize girerek obezite, diyabet ve kronik karaciğer hastalığına neden olduğuna dikkat çekti. Ayrıyeten nanoplastiklerin de kanser oluşumunda rol oynayan kimyasalları harekete geçirebileceğinin bilimsel çalışmalar ile saptandığına işaret eden Türk Toraks Derneği Etraf Meseleleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Sebahat Genç, “Türk Toraks Derneği olarak, insan sıhhatinin ve kozmosta ömür talihi bulabildiğimiz tek yer olan dünyamızın geleceğinin tehdit altında olduğu, yaşadığımız iklim krizi, hava kirliliği ve zelzele felaketi nedeniyle kayıplarımızın olduğu bu devirde Dünya Etraf Günü’nü önemsiyoruz. Hava kirliliği, iklim krizi ve gezegen sıhhatine tesirleri günümüzde sıklıkla vurguladığımız, tedbir alınması için ihtarlarda bulunduğumuz çok kıymetli meseleler. Bu yıl, daha az bahsedilen ancak tekrar çok kıymetli bir sorun olan plastik kirliliğine ve ülkemizde yaşadığımız zelzele felaketi ve akabinde yaşadığımız etraf ve insan sıhhatine ağır tesirleri olan enkaz kaldırılması sıkıntısına vurgu yapmak istiyoruz” diyerek plastik kirliliğine dikkat çekti.
2 Litre Su İçen Biri Yılda 90 Bin Plastik Parçacığı Bedenine Alıyor
Prof. Dr. Genç, günde 2 litre plastik şişeden su içen şahısların yılda 90 bin plastik parçacığını bedenlerine aldığını belirterek şunları söyledi: “Aslında plastik meselesinin en büyüğü, gözle görülemeyecek ve okyanuslara, havaya, toprağa dağılmış durumda olan yüz milyarlarca ‘MİKROPLASTİK’tir. Plastik atıkları, aşınma ve bozunma yolu ile mikro ve nanoparçacıklara ayrılır. Boyutları 0,001 ile 5 mm ortasında değişen mikroplastikler ve 0,001 mm’den daha küçük olan nanoplastikler, nihayetinde deniz eserleri ve hatta meyve ve sebzeler aracılığıyla besin zincirimize girmekte, yediğimiz yiyeceğe, içtiğimiz suya ve hatta soluduğumuz havaya karışmaktadır. Deniz eserlerinde, bira, bal, sofra tuzu, şişelenmiş maden suları üzere yiyecek ve içeceklerde mikroplastik varlığına rastlanmıştır. Sistemli kabuklu deniz hayvanı tüketen bireylerin yılda yaklaşık 11.000 adet mikro- ve/veya nanoplastik tükettiği varsayım edilmektedir. Ayrıyeten plastik şişelerden sıvı tükettiğimizde de bedene girebilmekte, bu şişelerden günde 1,5-2 litre su içen şahıslar yılda 90 bin plastik parçacığını bedenlerine almış olmaktadırlar. Bu parçacıkların bir diğer kaynağı da birçok sıhhat ve hoşluk eserinde şuurlu olarak kullanılan mikro taneciklerdir.”
“Nanoplastikler Kansere Yol Açan Kimyasalları Harekete Geçirebilir”
Prof. Dr. Genç, plastiklerin yarattığı risklere de dikkat çekerek şunları söyledi: “Yutulan mikro ve nanoplastiklerin bir sıhhat riski oluşturup oluşturmadığı çok sayıda çalışmada araştırılmaya devam edilmekte olup hala uzun vadeli tesirleri büyük ölçüde bilinmemektedir. Viyana Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki araştırma takımı, mide-bağırsak yolundan geçen parçacıkların bağırsak mikrobiyomunun bileşiminde değişikliklere yol açtığını belirterek, bu değişikliklerin obezite, diyabet ve kronik karaciğer hastalığı üzere metabolik hastalıklarla irtibatlı olduğuna dikkat çekmiştir. Çalışmada, parçacıkların, lokal inflamasyonu ve bağışıklık cevabını tetikleyebileceği ve bilhassa nanoplastiklerin kanser oluşumunda rol oynayan kimyasalları harekete geçirebileceği saptanmıştır. Tekrar mikroplastikler plasentada gösterilmiş, doğan bebeklerde düşük doğum yükü ile bağlı bulunmuşlardır. Ayrıyeten plastiklerin içeriğinde bulunan Akrilonitril, Bisfenol-A ve Fitalat üzere kimyasalların kanserojen olduğu, göğüs kanseri ve prostat kanserine yol açabilecekleri bildirilmiştir.”
Günümüzde Plastik Kirliliğinin Boyutu
Türk Toraks Derneği açıklamasında, dünyanın, plastikler tarafından istila edildiğini, her yıl yarısı sadece bir kere kullanılmak üzere tasarlanmış 400 milyon tondan fazla plastik üretilmekte olduğuna işaret ederek şu bilgileri paylaştı: “Bunun fakat %10’dan azı geri dönüştürülmekte, tahminen 19-23 milyon ton plastik göller, ırmaklar ve denizlerde son bulmaktadır. Bugün plastik, çöplüklerimizden taşmakta, okyanuslara sızmakta, zehirli dumana dönüşerek atmosfere salınmakta ve gezegenimizin sıhhatini tehdit etmektedir. 60 yıldır biriken plastik atıkların oluşturduğu çöp adaları, dev boyutlara ulaşarak KITA olarak isimlendirilebilecek boyutlara gelmiştir. Pasifik Okyanusu’nun ortasındaki devasa atık yığını kabaca, 1,6 milyon km2 (Türkiye’nin 2,5 katı) genişliğine ulaşmıştır.”
#PlastikKirliliğineDurDe!
Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP) tarafından bu yılın temasının plastik üretimi ve kullanımını azaltmak üzere olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Genç kelamlarını şöyle tamamladı: “Ekonomik Kalkınma ve İş birliği Örgütü (OECD)’ne nazaran, dünyada plastik atık son 20 yılda iki misli arttı ve 2019’da yılda 353 milyon tona ulaştı. Tekrar OECD’ye nazaran, gerekli tedbirler alınmadığı taktirde, plastik atıkların 2060’a gelindiğinde üç misli artacağı öngörülmektedir. Birleşmiş Milletler Etraf Programı (UNEP), plastik atıkların 2040’a kadar %80 azaltılmasını amaçlayan yol haritasını Paris’te düzenlenen milletlerarası konferansta tartışmaya açmıştır. Yol haritası, ülkelerin, şirketlerin çevreyi kirleten mevcut teknolojilerden vazgeçmesi ve gerekli pazar düzenlemelerini yapmaları halinde, plastik atıkların azaltılmasında değerli adımlar atılacağı argümanını ortaya koymaktadır. Plastik kirliliğinin çok ağır boyutlara ulaştığı, atıkların havamızı, suyumuzu ve toprağımızı kirlettiği gerçeği gün üzere ortadadır. Tek kullanımlık plastik üretimi ve kullanımı azaltılmalıdır. Bu nedenle UNEP bu yıl Dünya Etraf Günü temasını #PlastikKirliliğiniYen olarak belirlemiştir. Biz de tüm kurumlarımızı ve halkımızı plastik kirliliğini durdurmak için harekete geçmeye davet ediyoruz ve #PlastikKirliliğineDurDe! diyoruz.” (BSHA – Bilim ve Sağlık Haber Ajansı)
