Aralık Dünya AIDS Günü öncesinde yazılı açıklama yapan Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi v HIV Enfeksiyonu Derneği Lideri Prof. Dr. Fehmi Tabak, AIDS olaylarındaki artışa değinerek, toplumun AIDS ve HIV konusunda çok yanlış bilgilere sahip olduğunu vurguladı.
HIV ve AIDS‘in birbiriyle alakalı lakin birebir olmadıklarını belirten Prof. Dr. Tabak, AIDS’in, HIV’in neden olduğu hastalığın ilerlemiş hali olduğunu tabir etti.
HIV olan herkesin, AIDS olmadığını lakin antriretroviral ilaçlarla tedavi edilmezse enfeksiyonun AIDS’e gerçek ilerlediğini aktaran Tabak, Dünya Sıhhat Örgütüne nazaran bu durumun çoklukla 10-15 yıl içinde olduğunu kaydetti.
HIV’in, “İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü” manasına gelen bir virüs olduğunu anlatan Prof. Dr. Tabak, şu bilgileri aktardı:
“Bir kişi bu virüsle enfekte olduğunda, o kişi ‘HIV pozitif’ olur. HIV bulaştığı vakit virüs bağışıklık sisteminin organizatörü ve planlayıcısı olan CD4 lenfositleri ismi verilen beyaz kan hücrelerine yerleşir ve çoğalmaya başlar. Vakitle bu hücrelerin sayısı kanda azalmaya başlar ve bu azalma kritik bir sayıya indiğinde enfeksiyonlara ve birtakım kanser çeşitlerine karşı bağışıklık sistemimizin muhafaza işlevi zayıflar. Bu kademeden sonra kişi AIDS tanısı alır. AIDS ‘Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu’ manasına gelir.”
İlk hastalık ortaya çıktığı 1980 yılından bugüne kadar yaklaşık 39 yıl geçtiğini hatırlatan Prof. Dr. Tabak, bu müddet içerisinde tüm dünyada yaklaşık 78 milyon kişinin HIV nedeniyle hastalandığını, bunların 38 milyonunun hayatını kaybettiğini tabir etti.
Günümüzde her yıl yaklaşık 2 milyon bireye virüs bulaştığını ve yılda 1 milyon kişinin vefatına neden olduğunu belirten Tabak, hala 37 milyon kişinin HIV müspet olduğunun kestirim edildiğini kaydetti.
Türkiye’de birinci hadise bildiriminin yapıldığı 1985 yılından beri yaklaşık 20 bin kişinin AIDS hastalığına yakalandığını söz eden Prof. Dr. Tabak, Türkiye’nin, yeni teşhis sayısının giderek arttığı ülkelerden biri olduğunu ve son yıllarda her yıl ortalama 3-4 bin şahsa teşhis konduğunu belirtti.
HIV’DE SÜREÇ NASIL İŞLİYOR?
Prof. Dr. Tabak, HIV’de ilerleme sürecinin nasıl işlediğine ait şunları kaydetti:
“HIV ile enfekte olan kişi bir mühlet sonra grip gibisi bir hastalık geçirebilir. Bu periyoda ‘Primer HIV Enfeksiyonu’ ya da ‘Akut Retroviral Sendrom’ ismi verilir. Kısa süren bu devir atlatıldıktan sonra (15-20 gün) sessiz periyoda girilir (Latent Dönem). Bireyden bireye değişmekle birlikte yaklaşık 2-10 yıl süren bu devirde, ekseriyetle hastalıkla ilgili hiçbir bulgu ve belirti olmayabilir. Bu devir içinde CD4 sayıları azalmakta ve bedendeki virüs ölçüsü artmaktadır. Son olarak, CD4 sayılarının kritik seviyelere gelmesi ile (< 200) hastalarda fırsatçı enfeksiyonlar ve kanserler ortaya çıkar.
HIV, kolay, ucuz ve birçok laboratuvarda yapılan bir testtir. Bulaşma sonrası yaklaşık birinci 10 gün içinde (7-15 gün) olumlu hale gelmektedir. Bilhassa cinsel yolla bulaşmaktadır. Vajinal seks, bayanlarla yahut erkeklerle yapılan anal seks ve oral seks ana bulaşma yollarıdır. Bu açıdan bakıldığında HIV bulaştırma riskinin büyük oranda prezervatif kullanarak azaldığı akıldan çıkarılmamalıdır.
Kan (adet kanı dahil) ve kan eserleri, semen ve seminal sıvı, vajinal salgılar, anne sütü, birebir enjektörün paylaşılması (özellikle damar içi husus kullananlarda), dövme ve piercing, kaza ile enjektör iğnesinin ele batması (HIV olumlu kişinin), kan nakli, anneden bebeğe (doğum öncesi, doğum sırasında, doğum sonrası) ve organ nakli (organ verici HIV müspet ise)
sıklıkla karşılaşılan başka bulaşma yollarıdır.”
HIV NASIL BULAŞIR?
Prof. Dr. Tabak, tükürük, gözyaşı, ter, dışkı yahut idrar, sarılma, öpüşme, masaj, el sıkışmak, böcek-sivrisinek ısırıkları, HIV olumlu olan biriyle birebir meskende yaşamak ve HIV olumlu olan biriyle ile birebir duş yahut tuvaleti paylaşmakla hastalık bulaşmadığını belirtti.
HIV ve AIDS’ın artık tedavi edilebilir kronik bir hastalık olduğunu tabir eden Tabak, şunları kaydetti:
“Yaklaşık 20 yıl evvel başlayan 2-3 ilacın birlikte kullanıldığı tedaviler ile hastalık denetim altına alınmaya başlamıştır. Bu gelişmelerin sonucunda artık hastalarımızı yan tesirleri olmayan, günde 1 yahut 2 tablet kullanarak tedavi etmekteyiz. Bu tedaviler ile hastalık denetim edilebilir bir noktaya gelmiş olup, ömür mühleti kendi yaş grubundakiler kadardır. Burada akıldan çıkarılmaması gereken nokta, HIV bulaşması için riskli davranışlarda bulunan şahısların erken devirde test yaptırarak, hastalık fazla ilerlemeden tedaviye başlayabilmesidir.
Tedavide tüm dünyada amaç 90-90-90’dır. Yani hastaların en az yüzde 90’ına teşhis koyulsun, teşhis koyulanların en az yüzde 90’ı tedaviye başlamış olsun ve tedavi alanların en az yüzde 90’ının kanında virüs saptanamaz seviyelerde bulunsun. Ülkemizde teşhis koyulan hastaların tedaviye erişmesi açısından bir sorun bulunmamaktadır. Önümüzdeki yıllarda hastalığın tüm paydaşları (hastalar, doktorlar, Sıhhat Bakanlığı) bu amacı gerçekleştirmeye çalışacaklardır. Tedavideki gelişmeler sonucunda yalnızca ilaçlar hastalığı denetim altına almakla kalmayıp, birebir vakitte bulaşmayı da önlemektedir.”
