Diyabet, insülin hormonunun eksikliği yahut etkisizliği sonucu kan şekeri yüksekliği ile seyreden, kronik, ilerleyen ve tip 1 ve tip 2 olmak üzere iki cinste görülen bir hastalık. Tip 1 diyabeti önlemede tesirli olacak bir prosedür yok lakin tip 2 diyabetin önlemesinde hakikat beslenmenin ve sporun epeyce kıymetli bir yeri var. Diyabetik ayak yarası ise diyabet hastalarının ayaklarında bileğin aşağısından başlıyor, tüm ayağı, tüm bacağı ve hatta tüm vücudu etkileyebiliyor.
HiSSiZLEŞMEDEN ÖTÜRÜ HASTA AYAĞINDAKİ YARALARI FARK ETMİYOR
Diyabetik ayak yarasının gelişmesinin pek çok nedeni olabiliyor. En sık nedeni ise nöropati denilen hudut hasarı. Bilhassa kan şekeri sistemsiz olan ya da daima yüksek seyreden hastalarda hudut hücrelerinde hasar olabileceğini belirten Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Derya Yapar, bu hasar nedeni ile hastalarda hissizlik geliştiğini, münasebetiyle hastanın yarayı fark edemeyebileceğini belirtiyor:
“Hastalar, ayağında gelişen nasır ya da yaraların acısını, ağrısını hissetmeyebilir. Görme bozukluklarını da eklersek bu tıp yaralar hem hissedilmemesinden hem de görememekten daha da büyüyerek tedavisi daha güç hale gelmektedir. Buna ek olarak damarlarda da harabiyet gelişebilir lakin ikisinin birlikte görülmesi diyabetik ayak yaralarının başka bir biçimde tedavi edilmesini gerektirmektedir.”
ANTİBİYOTİK DİRENCI, DİYABETIK AYAK ENFEKSİYON TEDAVİSİNİ ZORLAŞTIRIYOR
Diyabetik ayak yaralarının birçok branşı ilgilendiren bir durum olduğunu belirten Doktor Derya Yapar, hastalığın belirtileri ve tedavisi hakkında şu bilgileri veriyor:
“Diyabetik ayak yarası enfeksiyon açısından yüksek risk taşır ve enfeksiyon gelişmesi durumunda ise düzgünleşme epey zorlaşır. Ayrıyeten günümüzde artan antibiyotik direnci de düşünürsek diyabetik ayak enfeksiyon tedavisi epey güçleşir. Bu nedenle ayakta bulunan bir yarada akıntı, ısı artışı üzere enfeksiyon belirtileri geliştiğinde vakit kaybetmeden bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Uygun bir halde tedavi edilmediği takdirde yumuşak dokuda başlayan enfeksiyon kemiğe ve ekleme kadar yayılabilir. Lakin antibiyotik tedavisi, yaranın büsbütün güzelleşmesine kadar değil enfeksiyon bulgularının kaybolmasına kadar verilmelidir. Bu süreçte de tedavinin aktifliğini kıymetlendirmek gerektiğinden hastaların denetimlere gelmesi gerekmektedir.”
DİYABETİK AYAK YARASINDAN KORUNMANIN EN DEĞERLİ YOLU
Diyabet hastalarının diyabetik ayak yarasından korunmalarının en öncelikli yolunun kan şekerinin denetim altında olması için beslenmelerine dikkat etmeleri olduğunu belirten Dr. Yapar, tertipli antrenman yapmanın da hem kilo hem kan şekeri denetimine yararlı olacağını belirtiyor ve diyabetik ayak yarasından korunmak için yapılacakları şöyle aktarıyor:
“Diyabetik ayak yarasını tedbire konusunda idman epeyce değerlidir, lakin uzun müddet ayakta kalınmamalıdır. Bu süreçte ayakkabı seçimi değerlidir. Ayağı sıkmayan deri yahut bez ayakkabılar giyilmelidir. Çıplak ayak ya da açık ayakkabı ile yürünmemelidir. Ayaklar her gün denetim edilmeli; ayak cildinde renk değişikliği ve cilt bütünlüğü değerlendirilmelidir. Ayak paklığına ihtimam gösterilmelidir. Ayaklar her gün ılık suda tahriş etmeyen bir sabunla uygun bir müddette yıkanmalıdır. Ayaklar sabunla temizledikten sonra durulanıp, bilhassa parmak ortalarında oluşabilecek mantar enfeksiyonlarını önlemek için yeterlice kurulanmalıdır. Yıkama sonrası cilt kuruluğunu önlemek için de parmak ortaları hariç nemlendirici losyon sürülmelidir. Tırnaklar banyodan sonra yumuşakken düz bir formda kesilmeli; nasırlar ise kesilmemelidir. Aile bireyleri de hastaların kan şekeri ve kilo denetiminde kesinlikle hastaya yardımcı olmalıdır. Bilhassa görme sorunu olan hastaların ayaklarının bakımında, ayakkabı çıkarıldıktan sonra ayakkabıların çivi ya da yabancı cisim açısından incelenmesinde, tırnak kısmında kesinlikle yardımcı olunmalıdır. Çoraplar her gün değiştirilmelidir. Pamuklu, yünlü, mümkün yara akıntılarını erken fark edebilmek için açık renkli çoraplar tercih edilmeli; bilekleri sıkmayan lastiksiz çoraplar kullanılmalıdır. Mümkünse hastaların kendi ayak ölçüsüne nazaran üretilen ayakkabılar kullanmalıdır. Ayakta gelişen bir yarada akıntı, kızarıklık olması durumunda geciktirmeden bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulması konusunda hastaya yardımcı olunmalıdır.”
DİYABETE BAĞLI AYAK KESİLMESİNİ ÖNLEMEK MÜMKÜN
Dünyada her 30 saniyede bir diyabete bağlı ayak kaybı yaşandığını, diyabetik ayak hastalığında durumun ayak ve bacak kesilmesine kadar ilerleyebildiğini söyleyen Yapar, ampütasyon sürecinin önüne geçmenin mümkün olduğunu belirterek, “Kan şekerinin regülasyonu ve ayak bakımı hastanın kendi kendine alacağı tedbirlerdir. Diyabetik ayak yaralarının erken devirde tespitiyle yara iyileştirilebilir. Yarada enfeksiyon gelişmesi durumunda yaranın cerrahi bakımı, uygun antibiyotik tedavisi ile parmak, ayak hatta tüm bacağın kesilmesi önlenebilir. Bilgilere nazaran tüm dünyada her 30 saniyede bir diyabete bağlı ayak kaybı yaşanmaktadır. Sıhhat Bakanlığı bilgilerine nazaran ise ülkemizde uzuv kesilmesi yılda yaklaşık 12.000 dolayındadır ve bunun birçok maalesef diyabete bağlıdır” halinde konuşuyor.
“AMPÜTASYONDAN KAÇINIYORUZ”
Günümüz imkanlarıyla artık çok daha fazla hastanın kurtarılabileceğini belirten Hitit Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Kısmı Doç. Dr. Murat Kendirci ise, “Birçok ülkede olduğu üzere bizim ülkemizde de epey zahmetli ve uzun olan diyabetik ayak ülseri tedavisi için kesin olumlu sonuç vaat edilemediğinden tabipler ve hastaneler hem maliyetleri hem de yatak sirkülasyonlarını düşünerek ampütasyondan yana hal almaktadır. Lakin biz olabildiğince ekstremite esirgeyici yaklaşım sergileyip ampütasyon kararını fakat uzuvdan ümidimizi kestiğimizde uyguluyoruz. Bununla birlikte yaranın septik odak oluşturması durumunda hasta hayatını kurtarmak için erken ampütasyon kararı aldığımız ender hadiseler da olabiliyor” diyor.
