Ankara’da yaşayan E.P., 2018’de sınıf öğretmenliği ve zihinsel engelliler öğretmenliği programından mezun oldu, tıpkı yıl bir kurum ile kontrat yaparak işe başladı. Lakin işe başladıktan bir müddet sonra rutin sıhhat denetimlerini yaptırırken HIV olumlu olduğunu öğrendi.
24 yaşındaki Öğretmen E.P. için külfetli günler de bu teşhisten sonra başladı. Tabibi, E.P.’ye, durumumun uygun olduğunu, yalnızca ilaçlarla virüsün denetim altında tutulması gerektiğini, esasen HIV olumluluğun tıpkı diyabet yahut hipertansiyon üzere ilaçlarla uzun yıllar denetim altında tutulabildiğini belirtti, bedeninin ve bağışıklık sistemimin sağlıklı bir insan seyrinde olduğunu, yani virüsün rastgele bir hastalığa yol açmadığını söyledi.
“ENFEKSİYON KLİNİĞİNDEN GÖTÜRDÜĞÜM RAPORLAR SORUN OLDU”
Bu bilgiyle rahat bir nefes aldığını fakat hastaneden götürdüğü raporlar nedeniyle iş yerinde sorun yaşamaya başladığını söyleyen E.P., “Enfeksiyon kliniğinden rapor götürdüğüm için bana, ‘Ya okula gelmeyeceksin ya da seni ofise almak zorundayız, çocuklarla birlikte çalışmana müsaade veremeyiz’ formunda bir teklifte bulundular. Ben de onlara, işimi yapmama mahzur bir hastalığım olmadığı tarafında raporum olduğunu söyledim, ofiste çalışmak için değil, öğretmenlik yapmak için anlaştığımı belirttim ve mukavelem bitene kadar maaşımı talep ettim” diyor.
HIV pozitif olduğu için askerlikten de muaf tutulan E.P., bu sırada diğer bir okula iş başvurusu yaptı. Hem yazılı hem kelamlı imtihanları muvaffakiyetle geçip bu okuldan iş teklifi alan E.P., askerlikten neden muaf olduğunu sorgulayan iş yeri tabibine HIV olumlu olduğunu söyledikten sonra iş akdinin sonlandırıldığını söylüyor. HIV olumluluk durumunun iş yeri tabibi tarafından yönetime bildirildiğini ve bu nedenle işten çıkarıldığını argüman eden E. P., yaşanan süreci şöyle anlatıyor:
“İş yeri tabibi askerlikten neden muaf olduğumu söylememi, söylemesem bile sıhhat bilgilerime sistemden kolay kolay ulaşabileceğini belirterek beni zorladı. Ben de hem bir hekimin özel sıhhat bilgilerimi diğerine vermeyeceğine inandığım için hem de bir sorun olur da bu işimi de kaybederim dehşetiyle HIV olumlu olduğumu söylemek zorunda kaldım. Sıhhat bilgimi öteki biriyle paylaşmaması gerektiğini söylememe karşın iş yeri tabibi, durumumu okul yöneticilerine bildirmek zorunda olduğunu belirtti. Esasen daha sonra da okul yönetiminden beni aradılar ve mukavelemi feshettiklerini ilettiler. Fesih münasebeti olarak da ekonomik kriz üzere kılıflar uydurdular. Birinci çalıştığım okulun yöneticileri de enfeksiyon kliniğinden aldığım raporlardan sonra, ekonomik kriz gerekçesiyle önümüzdeki yıl benimle çalışamayacaklarını belirtmişlerdi lakin bir hafta sonra artık okula gelmememi istediler.
“DOKTORLAR, ‘ÖĞRETMENLİK YAPMANA MAHZUR YOK’ DİYE RAPOR VERDİ”
Bu süreci, beni takip eden tabiplerle birlikte yürüttüm ve tedavimi üstlenen tabiplere, ‘bu durumu açıklamak zorunda mıyım?’ diye sordum, zorunda olmadığımı söylediler. Tedavimi yürüten hekimler, ‘senin öğretmenlik yapmanda rastgele bir sakınca yok zira bu; havayla, birebir ortamda bulunmakla, sarılmakla, öpüşmekle, tokalaşmakla bulaşan bir virüs değil. Esasen sen ilaçlarını düzgün kullandığında ve virüs baskılandığında bulaştırma kelam konusu olmuyor’ dediler ve bana, ‘öğretmenlik yapmasına pürüz teşkil edecek rastgele bir durumu yok’ diye rapor da verdiler.”
ntv.com.tr’nin ulaştığı kelam konusu okulun yöneticileri, Öğretmen E. P.’nin, “HIV müspet olduğumu öğrendiler ve işten çıkardılar” argümanı hakkında görüş bildirmedi.
Arşiv HIV olumlu nedir, AIDS nedir?
HIV (Human Immunodeficiency Vırus), İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsu olarak isimlendiriliyor. Virüs, bulaş sonrası enfekte olan şahısta, uzun yıllar hayatını sürdürüyor lakin ilaçlarla denetim altında tutulabiliyor. AIDS ise (Acquired Immuno Deficiency Sendrom) yani, Kazanılmış-Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu bir hastalık kompleksi. İlaçlarların nizamlı kullanılmaması yahut tedavinin geç kalması sonucu HIV müspet bireyde AIDS gelişebiliyor.
ENFEKSİYON UZMANI DOÇ. KARAOSMANOĞLU: HIV TIPKI ORTAMDA BULUNMAKLA, TOKALAŞMAKLA BULAŞMAZ
HIV’in 3 bulaş yolu bulunduğunu söyleyen Sadi Konuk Devlet Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hayat Kumbasar Karaosmanoğlu, “Temel bulaş yolu yani %90’dan fazlası korunmasız cinsel temastır. İkincisi kan ve kan eserleri ile temas. HIV müspet birinin kanı öbür birine nakledilirse bulaşma riski yüksektir. Ancak örneğin HIV olumlu birinin kanlı iğnesi bir şahsa batarsa bulaşma oranı yüzde 3’e düşüyor. Bir de kişinin bir açık yarası olacak, oraya da HIV olumlu bir olgudan kan bulaşacak. Bu türlü de bulaşabilir fakat bunda bile oran çok düşüktür. Üçüncü bulaş yolu da anneden bebeğedir. Gebelik, doğum ve emzirme sırasında olabilir. Bunun dışında sağlam deriyle temas, öpüşme, sarılma, tokalaşma, birebir tabaktan yeme, birebir tuvalete girme, tıpkı ortamda bulunma, hapşırma, öksürme, teneffüs yolu ile bulaşma kelam konusu olamaz” değerlendirmesinde bulundu.
HIV OLUMLULUK ÖĞRETMENLİK YAPMAYA PÜRÜZ Mİ?
“HIV olumlu olmak, öğretmenlik yapmaya mahzur mi?” sorusuna Doktor Hayat Kumbasar Karaosmanoğlu, “Bir öğretmenin öğrencilerine ders anlatmasının yahut onlarla tokalaşmasının bir bulaş yolu olduğu katiyetle bildirilmemiştir” karşılığını verdi.
HEKİM/HUKUKÇU PROF. YÜZBAŞIOĞLU: HIV MÜSPET DİYE İŞE ALMAMAK YAHUT İŞTEN ÇIKARMAK YASA VE HAK İHLALİDİR
Sağlık hukuku alanında çalışmalar yürüten Hekim ve Hukukçu Prof. Dr. Erdal Yüzbaşıoğlu, iş yeri doktorun bildirimi zarurî hastalıklardan olan HIV ve AIDS’i yalnızca sıhhat müdürlüğüne yahut Sıhhat Bakanlığına bildirmek zorunda olduğunu vurgulayarak şunları söyledi:
“İş yeri doktorunun, HIV olumluluk durumunu iş verene ve yöneticilere bildirme zaruriliği yoktur. Tıpkı vakitte öteki çalışanların da güvenliğini sağlamakla yükümlüdür lakin HIV müspet bir insanın, iş yerindeki öbür çalışanların sıhhatini tehlikeye sokması üzere bir durum kelam konusu değildir. Münasebetiyle bunu iş yerine bildirme yükümlülüğü olmadığı üzere Ferdî Dataların Korunması Kanununa da karşıttır. Yaşanıldığı ileri sürülen bu durum hem Biyo Tıp Sözleşmesi’nin, hem Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin hem de tabiplerin yükümlü olduğu Türk Deontoloji Nizamnamesinin ‘sır saklama yükümlülüğü’nün ihlali manasına geliyor. Bütün bunlar Türk Ceza Yasasında kabahat olarak tanımlanmıştır. HIV olumluluk nedeniyle okul yönetiminin işten çıkarması da haklı münasebet değildir. Bu hususta hukukçular ortasında da birtakım görüş ayrılıkları var fakat genel kabul gören görüş; HIV olumlu diye işe almamak yahut HIV olumlu diye işten çıkarmak yasa ve hak ihlalidir.”
AVUKAT HABİBE KAYAR: HIV TEŞHİSİNİN YALNIZCA SIHHAT BAKANLIĞI’NA BİLDİRİMİ ZORUNLUDUR
Tüm tıbbi bilgilerin, hassas ve ferdî data olduğunu ve kişinin isteği, tıbbi ve yasal zorunluluklar dışında hiçbir biçimde paylaşılamayacağını belirten Avukat Habibe Yılmaz Kayar ise “HIV tanısı da diğer tıbbi ve özel bilgiler üzere istek dışı paylaşılamaz.
HIV tanısı doğrulandıktan sonra yalnızca istatistiki gayeli olarak Sağlık Bakanlığı’na bildirimi zaruridir. Bu bildirim dahi kişisel bilgiler kodlanmış biçimde bakanlığa gönderilir” dedi.
“HIV TANISI ÇALIŞMAYA MAHZUR BİR DURUM DEĞİLDİR”
Avukat Habibe Kayar, Prof. Yüzbaşıoğlu’nun da dikkat çektiği yasa hususlarını şöyle ayrıntılandırdı:
“Hekim, yasal ve tıbbi mecburilik dışında hastasının hiçbir bilgisini paylaşamaz, patrona de bildiremez. Hastasının bilgilerini istek olmadan patrona yahut öbür şahıslara söyleyen doktor, ‘Biyotıp mukavelesinde Husus 10/1, ‘özel ömrüne hürmet gösterilmesini isteme hakkı’nı ihlal etmiştir. Bu durum tıpkı vakitte taraf olduğumuz Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Husus 8/1, ‘özel yaşama ve aile ömrüne hürmet hakkı’ ve Unsur 14 ‘ayrımcılık yasağı’nın da ihlalidir. Doktor, hasta bilgisini istek dışı paylaştığında tıpkı vakitte Türk Ceza Kanunu Husus 134’de düzenlenen ‘özel hayatın kapalılığını ihlal’ 136. hususta düzenlenen ‘kişisel bilgileri hukuka ters olarak diğerine verme, yayma’ cürmünü oluşturmaktadır.”
HIV TANISI SEBEBİYLE İŞTEN ÇIKARTILAN KİŞİ NE YAPMALI?
Kayar, HIV tanısı nedeniyle işten çıkarılanların izleyebileceği hukuksal süreci ise “HIV tanısı çalışmaya pürüz bir durum değildir. Tıpkı ortamda bulunmak, tıpkı eşyayı kullanmak HIV bulaşına neden olmaz. Lakin HIV ile ilgili evvelce kalma yanlış bilgilerin devam etmesi ve şimdiki bilgilerin topluma ulaşmaması sebebiyle HIV tanısı alan şahıslar iş ömründe sistematik biçimde ayrımcılığa uğramakta, damgalanmakta ve çoklukla çalışma haklarını kaybetmektedirler. Kişi HIV tanısı sebebiyle işten çıkartılmış ise patrona karşı, ‘eşit davranma borcunun ihlali’, ‘ayrımcılık yasağının ihlali’ ve başka sebeplerle iş hukuku bakımından yasal yollara başvurabilir” biçiminde aktardı.
“EN ÇOK AYRIMCILIK VE DAMGALANMA KORKUTUYOR”
Yaşadıklarının hem ekonomik hem de ruhsal yükünü taşıdığını söyleyen ve bundan sonra hakkını türel platformda arayacağını belirten genç öğretmen E.P. ise kelamlarını önyargı ve damgalanma vurgusu yaparak bitirdi:
“Çok korkulu hissediyorum, daima bu türlü yaşamak zorunda kalacağım diye korkuyorum. 4 yıl çalışıp emek verdiğim ve uzmanlaştığım bir alanda diplomamı çöpe atmam bekleniyor. Hem işsizlik hem de bu damgalama psikolojimi önemli manada bozdu. Ekonomik ve iş telaşları bir yana ben öğretmenlik yapmak istiyorum. Yaşadıklarımı kendimi tanıtarak, kimliğimi gizlemeden anlatmak isterdim lakin başımdan geçen olaylar; kendimi saklamam, bâtın kalmam gerektiğini gösteriyor. İnsanları yalnızlığa, ümitsizliğe ve karamsarlığa iten şey hastalıklar değil, toplumun yıkamadığı önyargıları ve dehşetleri. Özetle; HIV’den daha çok ayrımcılıktan ve damgalanmaktan korkmak gerekiyor.”
