Koç Üniversitesi açıklamasına nazaran, Doç. Dr. Tamer Önder, deri hücrelerinin kök hücreye dönüşmesini hızlandıran bir formül buldu.
Önder, daha evvel Tıp ve Fizyoloji Nobel Ödülü’nü kazanan Prof. Dr. Shinya Yamanaka’nın “Hücresel Yine Programlama” ismini verdiği teknik üzerine yeni bir yöntem geliştirdi.
Açıklamada verilen bilgilere nazaran, Yamanaka yolunda deri hücrelerine, embriyonik kök hücrelerde çok aktif olan fakat deri hücrelerinde faal olmayan dört gen aktarılıyor.
“Yamanaka faktörleri” ismi verilen bu genler OCT4, SOX2, KLF4 ve MYC. Bu genlerin tekrar faal hale getirilmesi deri hücresini tıpkı embriyo safhasında olduğu üzere pluripotent kök hücrelere dönüştürüyor; ama bunlar öbür hücrelerin dönüştürülmesiyle elde edildiklerinden bunlara indüklenmiş pluripotent kök hücre, kısaca iPS deniyor.
VİRÜSLER YERİNE KİMYASALLARI TAŞIYICI OLARAK KULLANDI
Her ne kadar bu yol tıkır tıkır çalışsa da bilhassa iki noktada güzelleştirilmeye muhtaçlık duyuluyordu. Öncelikle, bu dönüşüm 3-4 hafta üzere uzun bir vakit alıyordu, ayrıyeten yine programlama oranı 100 binde 1 düzeyinde idi.
Fakat Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Doç. Başkan, doktora öğrencileri Ayyub Ebrahimi ve Kenan Sevinç’le Oxford Üniversitesi’nden iş birliği yaptıkları Prof. Dr. Udo Oppermann’ın çalışmaları sonucunda hem bu bekleme mühleti kısaldı hem de muvaffakiyet oranı arttı.
Yamanaka faktörlerini deri hücresine gönderebilmek için kullanılan virüsler bazen başlarına buyruk davranıp bu genleri kromozomun rastgele bir yerine ekleyebiliyorlar.
Bu nedenle virüsler yerine kimi kimyasallardan yararlanmayı düşünen Doç. Dr. Lider, Oxford Üniversitesi’nden Udo Oppermann’la iş birliği yapmaya karar verdi.
Prof. Dr. Oppermann ve Doç. Dr. Lider, araştırmalarında, protein yapısı belirli olduğundan ona teğe bir uyacak bir kimyasal üretebilirlerse virüslerde olduğu üzere öbür bir yeniden bağlanma mümkünlüğünü eleyebileceklerini hesapladı.
DİĞER İKİ YAMANAKA FAKTÖRÜNÜ DE BERTARAF ETMEYE ÇALIŞACAKLAR
Ardından gayeli denemeler gerçekleştiren Prof. Dr. Oppermann ve Doç. Dr. Başkan, iki kimyasalın deri hücresini kök hücreye dönüştürme konusunda istedikleri sonuçları verdiklerini gözlemledi.
Bu durumun aslında, dört Yamanaka faktöründen ikisinin artık gereksiz olduğu manasına geldiğini tespit eden Oppermann ve Yamanaka, bu işi dört yerine iki faktörle gerçekleştirerek bekleme müddetini de neredeyse bir haftaya kadar indirdi.
Daha değerli katkının ise muvaffakiyet oranının yüzde 1’e kadar yükseltilmesi olduğu belirtiliyor.
Araştırmanın bundan sonraki basamağı, öteki iki Yamanaka faktörünü de bertaraf etmeye çalışmak olarak söz ediliyor. Bu sayede, formülün klinik çalışmalarda kullanımı çok daha kolay olacağı, zira virüsler ortadan kalkınca yanlış tekrar bağlanma ve istemedikleri halde bir genin özelliğini baskılama tehlikesinin kalmayacağı aktarılıyor.
