Uyku bozuklukları arasında önemli bir yer tutan uyku apnesi, beyni oksijensiz bırakarak hayati risk doğurabiliyor. Uyku apnesi, gece geçirilen kalp krizi ve inmelerin sebebi olarak da gösteriliyor.
ntv.com.tr‘nin sorularını yanıtlayan Türk Uyku Tıbbı Derneği Yeterlilik Heyeti Başkanı Prof. Dr. Sadık Ardıç, uyku apnesinin görülme sıklığının % 4-5 oranında olduğunu söylüyor. Bu oranın çabucak hemen şeker hastalığı ve astım kadar olduğunu belirten Doktor Sadık Ardıç, uyku apnesinin erkeklerde daha sık görülduğunu lisana getirerek, “Uyku apnesinde kadın/erkek oranı 1 / 2 formundadır. Bayanlar menopoza girdiğinde erkeklerdeki sıklıkta görülür. Her yaşta görülmekle birlikte 40’lı yaşlardan sonra artar” diyor.
Şişmanlarda, sigara ve alkol kullananlarda hastalık oluşumunun kolaylaştığını tabir eden Dr. Ardıç, 5 soru 5 karşılıkla uyku apnesi ve doğurabileceği sonuçlar hakkında şunları söylüyor:
1- Uyku apnesi neden olur?
Birçok düzenek ile açıklanmaya çalışılır fakat tek başına bir neden gösterilememiştir. Birçok hazırlayıcı faktör vardır; birincisi şişmanlıktır. Şişman bireyde üst teneffüs yollarının iç çapı daralır. Bu uykudaki teneffüs sırasında hava yolunun kolay kapanmasına neden olur. Bir başka neden üst teneffüs yolları dilatör kaslarının kasılma gücünün azalması sonucu diyaframın soluk alma sırasında, nefes almanın bitişinde hava yolunun kapanmasıdır. Bu uyku apnesi olarak isimlendirilir. Bunun sonlanması için bireyde arousal denilen beyin uyanmasının olması ya da bireyin uyanması gerekir. Başka kıymetli hazırlayıcı faktörler sigara içmek, alkol kullanmaktır. Çene yapısının küçük olması, çenenin geride olması, bademciklerin ileri derecede büyük olması, geniz eti varlığı, burun pasajında eğrilik, kırılma ve gibisi üzere olaylar sonucunda kapanması uykuda teneffüs durmasını ve horlamayı kolaylaştırır.
2- Uyku apnesi hangi belirtilerle ortaya çıkar?
Uyku apnesinde en değerli belirti, gece uykuda horlamanın varlığı ve bu süreçte nefesin durmasıdır. Nefes durmasına bağlı horlamanın kesilmesi; nefes almaya tekrar başlanmasında hastanın gürültülü bir biçimde horlamaya başlaması kelam hususudur. Hasta apneden çıkarken boğuluyormuş üzere bir hisle ayağa kalkar ve nefes açlığı içindedir. Her nefes durması (apne) sürecinde hastanın uykusu bölünür, bu da uykunun dinlendirici olmamasına neden olur. Bu nedenle hastalar sabahları yorgun, hudutlu, gergin, bilişsel işlevleri bozuk uyanırlar.
Prof. Dr. Sadık Ardıç 3- Uyku apnesi nasıl tedavi edilir, tedavide muvaffakiyet oranı nedir?
Uyku apnesinin tedavisinde, hastalığın tartısı ve hastanın mevcut tedavileri seçmesine bağlı olarak çok seçenek vardır. Genel yaklaşımlarda hastanın zayıflaması, sigara ve alkolü bırakması öncelikle önerilen ve tedaviyi kolaylaştıran usullerdir. Uyku apne sendromu hafif ve pozisyonel karakteristik gösteriyorsa, bireyin sırt üstü yatmasına mani olacak sertlikte bir unsur (mesela tenis topu olabilir) pijama sırtına dikilen bir cebe konularak sırt üstü yatması önlenebilir. Hafif olgularda üst teneffüs yoluna yönelik cerrahiler önerilir. Hasta cerrahi istemiyorsa, dişlere takılan ve çenenin ilerlemesine neden olarak teneffüs pasajını genişleten ağız içi araçlar kullanılabilir. Orta ve ağır olgularda morbid obezite (ağır şişmanlık) varsa bariatrik cerrahi değerli tedavi seçeneği olabilir. Tekrar bu olgularda CPAP/BPAP denilen uyku sırasında hava yollarını açık tutarak nefes durmasını önleyen non-invaziv (vücut içine aletler yerleştirme gerektirmeyen) mekanik ventilasyon formülleri kullanılır. Bu tedavi sistemi teneffüs yolu pasajı açıksa ve hasta kullanma mahareti gösterirse çok başarılı olur.
4- Uyku apnesi tedavi edilmezse ne üzere sonuçlar doğurur?
Uyku apnesi tedavi edilmediğinde günlük ömür kalitesi bozulur. Tekrarlayan uyku bölünmeleri nedeniyle dinlenilmemiş uykuya neden olur. O nedenle birey daima yorgun ve dinlenmemiş uyanır. Sabah baş ağrısı, ağızda kuruluk olur. Bölünen uyku nedeniyle bilişsel işlevler bozulduğu için algılama, planlamama, hatırlama, sorun çözme üzere marifetler azalır. Uyku yoksunluğu nedeniyle gün içi çok uykululuk oluşur. Hasta dikkat gerektiren işlerde çalışmakta zorlanır, iş ve trafik kazaları yapar, sağlıklı bireye nazaran kaza yapma riski 2-3 kat artar.
Uyku apne sendromu nedeniyle oksidatif gerilim dediğimiz bir sistem etkin hale geçer, damar yapısını bozarak halk ortasında damar sertliği dediğimiz ateroskleroza neden olur. Bunun sonucunda hipertansiyon, koroner arter hastalığı, myokard infarktüsü, inme, insulin direncinde artma, obezite ve diyabet gelişir. Bu kronik hastalıklar uyku apne tedavisi yapılmazsa, tıbbı tedaviye dirençli hale gelir ve ömrü tehdit eden klinik durumlar ortaya çıkar.
5- Kaliteli uykunun insan sıhhati üzerindeki tesirlerinden ve uyku hijyeni için alınması gereken tedbirlerden kısaca bahseder misiniz?
Kaliteli uyku, bireyin rastgele bir nedenle uykusunun parçalanmadan, 6-8 saatlik bir süreçte dinlenmesini sağlayan, sabah zinde, bilişsel işlevleri yerinde olarak kalktığı uykudur. Bireyin sıhhatinin yerinde olması için sağlıklı, kaliteli bir uyku kaidedir. Tüm organ sistemlerinin sistemli çalışması için sağlıklı, kaliteli uyku zaruridir. Uyku hijyeni, âlâ ve sağlıklı uyku için uyunulan ortamların sahip olması gereken uygun şartlardır. Bunlar; uyunulan yerin ısısı ve ışığının ayarlanabilir olması, gürültü olmaması, yatağın bireyin istediği konforda olmasıdır. Ortamda yatak dışında öteki eşya ya da cisimler bulunmamalıdır. Kitaplık, depolanan eşya, televizyon, bilgisayar, taşınabilir telefon ve bireyin dikkatini dağıtacak hiçbir şey olmamalıdır. Odada uygun şartlar sağlandığında, uygun uyku hijyeni sağlanmış demektir. Bunun sonucunda kâfi ve sağlıklı bir uyku uyunacaktır.
