Vücudun en büyük organı olan karaciğerin 500’ün üzerinde hayati işlevi var. Sindirim sırasında atıkları uzak tutmaya ve ince bağırsaktaki yağları parçalamaya yardımcı olan safrayı üretmek, kolesterolü ve özel proteinleri üretmek, fazla glikozu glikojene dönüştürmek, hemoglobini işlemek ve depolamak, ilaçları ve zehirli hususları kandan temizlemek, immün faktörler üreterek enfeksiyonlara karşı direnç geliştirmek ve kan hücrelerini üretmek karaciğerin ana işlevlerinden yalnızca birkaçı.
Özetle karaciğer beden için olmazsa olmaz organlar ortasında bulunuyor ve karaciğer sıhhatini bozan hastalıklar önemli hayati risk yaratıyor. Bunların başında ise karaciğer kanseri geliyor.
Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Yıldıray Yüzer, karaciğer kanserinin son yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de kıymetli artış gösterdiğine dikkat çekti.
İstatistiklere nazaran, dünyada her yıl yaklaşık 800 bin kişinin karaciğer kanseri tanısı aldığını belirten Doktor Yıldıray Yüzer, karaciğer kanserinin en sık görülen 5. kanser tipi ve kanser kaynaklı ölümlerin ikinci nedeni olduğunu söyledi, “İlerleyen yıllarda obezite, diyabet ve sonucunda gelişen alkol dışı karaciğer yağlanması üzere karaciğer kanseri risk faktörlerinin giderek artmasına bağlı olarak, karaciğer kanserinin sıklığının daha da artmasına ve tüm dünyada önemli bir küresel sıhhat tehdidi haline gelmesine kesin gözüyle bakılmaktadır” dedi.
Hepatosit ismi verilen karaciğere ilişkin hücrelerinden köken alan makus huylu tümörlerin karaciğer kanserlerinin %75-80’ini oluşturduğunu, geriye kalanların ise çoğunlukla safra yolu hücrelerinden kaynaklandığını kaydeden Dr. Yüzer, karaciğer kanserinin nedenleri, seyri, tedavide izlenen yol ve tedavi başarısı ile ilgili sık sorulan soruları ntv.com.tr için yanıtladı:
HEPATİT B VE C HASTALARI İÇİN RİSK ÇOK YÜKSEK
1- Karaciğer kanseri açısından kimler risk altındadır ve hastalık riskini artıran faktörler nelerdir?
Karaciğer kanseri olaylarının büyük çoğunluğu karaciğer sirozu tabanında gelişir. Lakin tümörler ender sıklıkta da olsa siroz gelişmeden de ortaya çıkabilir. Kronik viral hepatit B ve C hastaları ile hepatitlere bağlı karaciğer sirozu bulunanlar, karaciğer kanseri açısından esas risk kümesini oluşturur. Ülkemizde ve dünyada giderek artan obezite ve obezite bağlı diyabet, metabolik sendrom, alkol dışı nedenli karaciğer yağlanması üzere hastalıklar, karaciğer kanseri için gelişmiş ve gelişmekte olan toplumları gelecekte bekleyen temel kıymetli tehlikedir. Obezite ve diyabetle ilgili giderek artan sayılar da göz önüne alındığında, gelecekte karaciğer kanserinin oluşturacağı küresel sıhhat tehdidi daha net ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle karaciğer yağlanmasının ileriki yıllarda tüm dünyada karaciğer kanseri için en önemli risk faktörlerinden biri haline geleceği katidir. Obezite oranı bayanlarda %15’i, erkeklerde %11‘i aşmıştır ve bu sayıların önümüzdeki 30 yılda çok fazla artacağı hesaplanmaktadır. Alkol dışı karaciğer yağlanması, yani non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAYKH), fazla kilo ve obeziteye çok yüksek oranda eşlik eder, uzun müddet devam etmesi durumunda da karaciğerde önemli hasar ve yağlanmaya bağlı hepatit tablosuna, sonrasında ise siroz ve karaciğer kanserine yol açabilir. Bunun yanı sıra çok alkol tüketenler, ailede karaciğer kanseri hikayesi olanlar da risk grubundadır. Tahıllarda yaşayan aspergillus ismi verilen mantarların ürettiği aflatoksin, içme suyunda bulunan bir zehir olan arsenik, sigara içmek, zayıf bir bağışıklığa sahip olmak ve kimi doğum denetim haplarını kullanmak da karaciğer kanseri riskini arttıran faktörler ortasındadır.
SİNSİ İLERLİYOR, BELİRTİ VERMİYOR
2- Hangi şikayetler ve belirtiler karaciğer kanserini düşündürmeli?
Karaciğer kanseri epeyce sinsi seyirli bir tümördür ve ileri evrelere ulaşıncaya kadar hiçbir bulgu vermeyebilir. Kitlenin büyümesi sonucu karnın sağ tarafında yaygın ağrı ortaya çıkabilir, kitlenin safra yollarına yayılması yahut bası yapmasına bağlı olarak sarılık ve kaşıntı oluşabilir, daha ileri evrelerde ise şiddetli karın ağrısına kilo kaybı ve karında şişlik eşlik edebilir. İstemsiz kilo kaybı, iştah kaybı, üst karın ağrısı, bulantı, kusma, genel zayıflık, yorgunluk, karın bölgesinde şişme, cilt ile göz akının sararması ve beyaz, kirecimsi renkte dışkı, karaciğer kanserinde görülebilecek esas belirtilerdir.
“BİYOPSİ, KARACİĞER KANSERİ TEŞHİSİNDE RUTİN UYGULAMA DEĞİL”
3- Karaciğer kanserinde teşhis nasıl konur, her kanser kuşkusunda yahut kanser varlığında karaciğer biyopsisi yapmak yanlışsız mu?
Tanıda; tümör belirteçleri, ultrasonografi, BT, MR ve PET üzere usuller kullanılır. Karaciğer kanseri teşhisinde biyopsi rutin bir uygulama değildir. Biyopsi yalnızca özel durumlarda ve seçilmiş olaylarda uygulanmalıdır. Gereksiz biyopsi yapmak, tümörün iğne yoluyla etraf dokuya yayılımına ve kanama üzere önemli komplikasyonlara yol açabilir. Biyopsi gerekliyse radyoloji kılavuzluğunda ve lokal anestezi ile iğne biyopsisi yapılır.
“Normal kilolu bayanlarda 1200-1400 gram, erkeklerde 1600-1800 gram yüke sahip karaciğer, kalpten tek seferde bedene pompalanan kanın %25’nden fazlasını kullanan, sayısız moleküler ve biyokimyasal tepkiye konut sahipliği yapan kompleks bir organ.”
4- Karaciğer kanserinin tedavisinde kullanılan formüller nelerdir ve bu prosedürlerle yapılan tedavilerin genel muvaffakiyet oranı nedir?
Karaciğer kanseri tedavi edilmezse prognoz ve sağkalım oranı epey berbat bir kanser çeşididir. Erken teşhis ve gerçek tedavi ile sağkalım oranı arttırılabilir. Cerrahi tedaviler hastaların en fazla yarar gördüğü formüllerdir. Bu maksatla uygulanan karaciğer transplantasyonu ve rezeksiyon (tümörün çıkarılması) esas cerrahi seçeneklerdir. Cerrahiye uygun olmayan hastalarda, radyofrekans ablasyon (RFA), transarteriyel kemo-embolizasyon (TAKE) ve mikroküre tedavisi olarak da isimlendirilen transarteriyel radyo-embolizasyon (TARE) üzere girişimsel prosedürler uygulanabilir. Kritelere uygun hastalara uygulanan girişimsel metotlarda muvaffakiyet oranları ise TAKE için %60-70, TARE için %80, RFA için ise %90-95 seviyelerine ulaşabilmektedır.
5- Karaciğer nakli ne vakit mecburî olur? Karaciğere öteki organdan metastaz yapmış hadiselerde da karaciğer nakli yapılır mı?
Günümüzde karaciğer nakli, karaciğer kanseri tedavisinde uzun müddetli sağkalım ve kesin tedavi sağlanabilen tek yoldur. Uygun hadiselerde karaciğer transplantasyonu sonrası 1 yıllık sağkalım % 90‘nın üzerindeyken, 5 yıllık sağkalım ise % 75 civarındadır. Müracaat sırasında transplantasyon kriterlerini aşmış olan hastaların da uygulanacak onkolojik (kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi gibi) ve girişimsel tedavilerle transplantasyona uygun düzeye getirilerek transplantasyon yapılması tedavide ana emel olmalıdır.
METASTAZLARDA KARACİĞER NAKLİ YAPILMIYOR
Başka organlardan karaciğere metastazlarda ise karaciğer nakli dünyada hudutlu sayıda merkezde son yıllarda yapılan ve düzgün sonuçlar bildirilen bir yaklaşımdır. Gelişmeler, gelecekte karaciğer metastazlarında da karaciğer transplantasyonu uygulanabileceğini göstermektedir lakin bu husustaki bilimsel datalar şimdi kâfi düzeylerde değildir. Bu nedenle karaciğer transplantasyonu, karaciğer dışı organ ve dokularda (omurga, akciğer, karın zarı, lenf bezi vb.) metastaz saptanması durumunda uygulanabilecek bir tedavi tekniği değildir. Bölgesel doku ya da uzak organlarda metastazı bulunan karaciğer kanserli olgularda transplantasyon yapılması durumunda, operasyon sonrası rutin olarak her hastaya verilen bağışıklık baskılayıcı (immunsupresif) ilaçların da katkısı ile kanserin, takılan yeni karaciğer dokusunda nüks etmesi ve süratle ilerleyip tüm dokulara yayılarak hastanın vefatına yol açması kaçınılmazdır. Özetle; karaciğer transplantasyonu bugün için bu hasta kümesinde maalesef işe yarayan, yüz güldürücü bir tedavi tekniği değildir.
KARACİĞER KANSERİNDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Karaciğer kanserindeki risk faktörlerinin çeşitliliğine vurgu yapan Genel Cerrah Yıldıray Yüzer, “Risk faktörlerinin dikkate alınması korunmada esastır” dedi, karaciğer kanserinden uzak durmada tesirli olabilecek önlemler hakkında şunları söyledi:
“Mecbur kalmadıkça damardan ilaç kullanımından sakınmak, nizamlı aralıklarla hepatit belirteçlerine baktırmak, hepatit B aşısı yaptırmak, hepatit C varsa tedavi olmak, korunmasız cinsel bağdan kaçınmak, steril olmayan inançsız yerlerde piercing, dövme, tatuaj yaptırmamak, damar yoluyla uyuşturucu kullanmamak, obezite ve kilo alımından kaçınmak, fast food beslenmemek, yüksek kalorili ve trans yağlı yiyecekleri tüketmemek, nizamlı spor yapmak, hareketsiz hayat üslubundan kaçınmak, yavaş ve sağlıklı bir halde kilo vermek, alkol almamak ya da çok alkol almamaya itina göstermek, diyabet ve diyabet riski varsa sistemli kan şekeri ve karaciğer takiplerini yaptırmak, sigara içmemek ve pasif içici olmamak, karaciğer kanserinden korunmada dikkat edilmesi gereken kıymetli ögelerdir.”
