Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği (TEMD) Diyabet Çalışma Kümesi ismine, 14 Kasım Dünya Diyabet Günü münasebetiyle açıklama yapan Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Serpil Salman, sıhhatsiz beslenme, obezite ve hareketsizliğin gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlarda tip 2 diyabetin süratle yükselmesine neden olduğunu anlattı.
Evvelce tip 2 diyabetin, erişkinlere has bir sıhhat sorunu olarak görüldüğünü kaydeden Salman, hareketsizlik ve şişmanlığın artışıyla çocukluk çağı tip 2 diyabetinin az olmayan bir hastalık olduğunu söyledi.
“TÜRKİYE, DİYABETİN EN SÜRATLİ ARTTIĞI ÜLKELERDEN BİRİ”
Türkiye’de 2010’da yapılan TURDEP-II çalışmasında elde edilen datalar baz alınarak 2018’de TÜİK datalarına nazaran belirlenen nüfusta diyabet prevalansının hesaplandığını, 20 yaş üzeri toplumda kestirimi diyabet prevalansının yüzde 15,4 (kadın yüzde 17, erkek yüzde 13,4) bulunduğunu aktaran Salman, şu bilgileri verdi:
“Bu hesaba nazaran ülkemizdeki kestirimi diyabet nüfusu 8 milyon 681 bin 903 (kadın 4 milyon 815 bin 521, erkek 3 milyon 899 bin 228) olarak raporlanmıştır. Ortalama aile nüfusunun 4,3 olduğunu dikkate alırsak toplamda 37 milyon 332 bin 183 kişi (toplumun yüzde 46’sı) diyabetten etkilenmektedir. Türkiye, dünyada diyabetin en süratli arttığı ülkelerden biridir. IDF 2017 raporuna nazaran, diyabetli hasta nüfusunun en yüksek olduğu birinci 10 ülke ortasında Türkiye yoktur. Lakin 2045 yılına projeksiyon yapıldığında, Türkiye’nin diyabetli hasta nüfusu açısından en yüksek 10’uncu ülke olacağı kestirim edilmektedir. Bu durum gerek ferdi bakımdan gerekse topluma getireceği yük bakımından kıymet arz etmektedir.”
“2 ŞAHISTAN BİRİ DİYABETİNİN FARKINDA DEĞİL”
Serpil Salman, Dünya Diyabet Günü 2018-2019 temasının “Diyabet ve Aile” olarak belirlendiğini belirterek, şunları söyledi:
“Erişkin toplumda 2 şahıstan biri diyabetli olduğunun farkında değildir. Bu durum diyabetin dokulardaki ziyanlı tesirleri için tedbir almayı geciktirmektedir. Ayrıyeten daha çok çocukluk çağında görülen tip 1 diyabet çok süratli bir formda başlamaktadır ve ailelerin hastalığın belirtilerini bilmemeleri nedeniyle hastaneye müracaatta gecikmeler olabilmektedir. Tip 1 diyabetin teşhisinde gecikme ölümcül olabilir. Çok ölçüde su içme, sık idrara çıkma, halsizlik, besin alımına karşın kilo kaybı diyabetin tipik belirti ve bulgularıdır. Sağlıklı beslenme ve antrenman alışkanlığı aile ortamında kazanılır. Sağlıklı ömür alışkanlıkları kazanıldığında hastaların yarıya yakınında tip 2 diyabet önlenebilir. Ayrıyeten öbür aile bireylerinin gerçek beslenme ve idman alışkanlıkları kazanması etraf dayanağı sağlar, diyabetli için motive edicidir. Hastanın tedaviyi hakikat ve nizamlı uygulaması, şeker takibi yapması, sağlıklı beslenmesi ve diyabet hakkında bilgilenmesi hastalık idaresinde temel ögelerdir. Aile takviyesi bu bahiste anahtar rol oynar. Hastanın ilaçlarının ve tıbbi gereçlerinin temininde aileler gerekli takviyesi sağlamalıdır.”
Gebelik sürecinde diyabet gelişebileceğine işaret eden Endokrinolog, gestasyonel diyabetin ekseriyetle gebelikten sonra düzeldiğini, lakin bu bayanların gelecek yaşantılarında diyabet olma risklerinin göreli olarak arttığını, bu çeşit gebeliklerde düşük riskinin yükseldiğini ve bu gebeliklerden doğan bebeklerin iri olması, doğum esnasında omuz takılmasına bağlı sakatlıklar üzere riskler bulunduğunu kaydetti.
“GEBELİK ŞEKERİ ORANI YÜZDE 16”
Salman, anne karnında yüksek kan şekeri üzere olumsuz koşullara maruz kalmış çocuklarda ileri yaşlarda obezite, tip 2 diyabet, metabolik sendrom ve karaciğer yağlanması sıklığının 4-8 kat arttığını belirterek, şunları aktardı:
“Gebelikte şekerin denetim altına alınmasının bu riskleri büyük ölçüde bertaraf ettiği kanıtlanmıştır. Milletlerarası kaynaklar gebelik şekeri oranını yüzde 10 olarak vermektedir. Bir çalışmaya nazaran ülkemizde 7 bayandan birinde gebelik şekeri vardır. (yüzde 16,2) Kent ya da kırsal alanda yaşıyor olmak riski değiştirmemektedir. Gebelik diyabeti için riskler, 25 yaşından büyük olmak, kilolu olmak, ailede diyabet varlığı, daha evvelki gebeliklerde diyabet tanısı konulmuş olması ve iri bebek doğurmuş olmaktır. Gebelik diyabeti ekseriyetle diyabete ait belirtiler vermez. Araştırılıp tespit edilmesi ve tedavi edilmesi gerekir. Kimi toplumlarda yalnızca riskli hamilelerin taranması önerilmekte ise de hamilelerin yüzde 90’ınında en az bir risk faktörü bulunmaktadır, tüm hamilelerin taranması yaygın olarak benimsenen görüştür. Araştırma tekniği, 24-28. gebelik haftası ortasında 50-100 gram glikozla şeker yükleme testi yapılmasıdır. Öte yandan, son yıllarda gebelikte şeker tarama testinin çok ölçüde glikoz içerdiği ve anneye ve bebeğe ziyan vereceği konusundaki yayınlar ülkemizdeki gebelik diyabet taramalarında aksamalara neden olmuştur. Hiçbir bilimsel delili olmayan bu yayınlar hasta-hekim ilgisinde meselelere neden olmaktadır.”
