Kanser hücresinin genetik özelliklerine bakıldığında her hastaya standart tedavi uygulamaya gerek olmadığını söyleyen Prof. Dr. Seza Güleç, “Gen haritalama ile yakın bir gelecekte kanserin çeşidine değil, hücre çekirdeğinde kanserleşme sürecini başlatan asıl nedenlere nazaran tedaviler düzenlenecek” dedi.
2000 yılında tamamlanan İnsan Genom Projesinin akabinde 2005’de başlatılan Kanser Genom Projesi (The Cancer Genome Atlas) sayesinde kanser teşhis ve tedavilerindeki tüm dengelerin değiştiğini belirten Doktor Seza Güleç, “Gen haritalamanın kanser hücrelerine uyarlanmasıyla yakın bir gelecekte teşhis ve tedavide kanserin tipi değil, kanser hücresinin moleküler yapısı ehemmiyet kazanacak. Yani bir hastada akciğer kanseri mi böbrek kanseri mi olduğunun bir kıymeti kalmayacak; asıl tedaviyi, kanseri ortaya çıkaran hücrenin moleküler yapısındaki özellikler belirleyecek. Zira bir kanser hücresindeki moleküler bozukluk aynıysa, cilt kanseri de olsa akciğer kanseri de olsa hastaya yansıması tıpkı oluyor. Yani hastalığın ilerleme suratı, tedaviye cevap verme oranı benzeri seyrediyor. Kanserin ne kanseri olduğu değil, kanser hücresinin moleküler yapısı ve haritalandırılması bize yol gösterecek.”
“ARTIK TEŞHİS DE BİREYE ÖZEL OLACAK”
Genetik haritalamanın, standart formüllerde düzgün seyirli olmaları beklenen bir küme kanserde ise büyük cerrahi teşebbüslerin daha yararlı olabileceği bilgisini ortaya çıkardığını vurgulayan Güleç, şunları söyledi:
“Genetik haritalamanın kansere uyarlanması, standart tedavi paradigmalarını da tümden değiştirdi. Örneğin kanser olmasına karşın kimi hastalara büyük cerrahi operasyonlar yapılmayabiliyor. ‘Theranostic’ olarak isimlendirilen bu yeni tıp terimi, tedaviyi direkt olarak etkileyen teşhis prosedürleri olarak tanımlanıyor. Bireye özel teşhis tekniklerindeki gelişmeler sayesinde, daha agresif tedavilere gerek kalmayacak. Bugün, tümörün büyüklüğü, neye benzediği değerliyken artık hücre çekirdeğinde, gen seviyesindeki hangi değişiklik kanser hücresinin işlevini nasıl etkiliyor buna bakacağız. Bu da kanserin gidişatının, saldırganlık derecesinin belirlenmesini sağlıyor. Bir vakit gelecek, artık karaciğer, bağırsak, göğüs kanseri üzere kanser isimleri değil, hastalığın neden ve nasıl başladığı ehemmiyet kazanacak. Bu da süreci ortaya çıkaran genetik moleküler bozukluğun tedavisine kılavuzluk sağlayacak.”
“KANSERİN TARİFİ DEĞİŞTİ”
Kanser Genom Projesi ile en çok görülen kanserlerin genetik tiplemesinin yapılmaya başlandığını anlatan Güleç, “Kanser hücrelerinin genetik yapıları incelenip olağan hücrelerden farkı ortaya kondu. Bu, kanserin tarifini da değiştirdi. Evet kanser genetik bir hastalık lakin kalıtsal hastalıklarla karıştırılmaması gerekiyor. Kalıtsal tesirle ortaya çıkan kanser cinsleri de var (meme kanseri gibi) lakin genetik bir hastalık tarifini yapmamızın nedeni, örneğin çevresel faktörlerin kanserojen tesirleriyle genleri bozup değiştirebilmesi ve kanseri ortaya çıkarabilmesi” dedi.
Prof. Dr. Güleç, bu çalışmanın kıymetini şu cümlelerle özetledi:
“Kötü gidişatlı (malign) tiroit nodüllerinde tedavi seçenekleri neredeyse standarttır. Tiroit dokusunun büsbütün çıkarıldığı büyük bir ameliyat, akabinde ağır radyoaktif iyot tedavileri yapılır. Lakin biz bu çalışmamızla, tiroit nodülü biyopsilerinde baktığımız genetik değişikliklerin bize verdiği bilgilere nazaran ilerledik. Gördük ki makus gidişatlı görünen bazı tiroit kanserlerinde bile büyük cerrahi süreçlere gerek kalmadan tedavi mümkün. Zira biyopside, kanser hücresinin moleküler seviyedeki haritalamasını yaptığımızda, hangi hastada nasıl seyredeceği ve hangi tedavilere daha uygun cevap vereceğini öngörebiliyoruz. Bu da hastanın büyük ameliyatlar geçirmesi, ömür uzunluğu tiroit hormonu kullanmak zorunda kalması üzere birçok dezavantajı ortadan kaldıracak. Bu çalışma, öteki kanser çeşitleri için de öncül olacak.”
HASTALIĞIN SIRRI ‘KARANLIK BÖLGE’DE SAKLI
Hücrenin genlerini denetim eden ve ‘dark matter (karanlık madde)’ olarak tanımlanan, şimdi tam çözülememiş gen alanlarından da bahseden Dr. Güleç, kelamlarını şöyle noktaladı:
“Ana genleri denetim eden öncü gen alanları bunlar. Kanserin asıl seyrini, bu alanlara ilişkin çözümlemeler belirliyor. Evvelden bir hastanın hücresine ilişkin gen haritasını çıkarabilmek için haftalar, aylarca araştırma yapılıyordu. Artık yeni kuşak ‘gen sekanslama’ sayesinde bu süreç 24 saatin de altına indi. Kanser beden hücreleriyle yarışa giriyor. Doku şartlarına en uygun kanser hücreleri hayatta kalıyor ve çoğalıyor; olağan dokuların kaynaklarını ele geçiriyor. Kanser hücresi daima evrim geçiriyor. Siz tanıyı koyup tedaviye başlasanız da hücre mutasyonlara uğrayıp o tedaviye direnç geliştirebiliyor. Yani tıpkı hastada bir kanser çeşidinin seyri, kanser hücresinin gösterdiği evrime nazaran değişebiliyor. Bu nedenle kanser hücresinin moleküler seviyede anlaşılması hayati kıymet taşıyor. Siz bunun takibini gerçekleştirebilirseniz o mutasyonlara nazaran tedavi seçenekleri de geliştirebilirsiniz.”
