Kronik Viral Hepatitler ve Çeşitleri Nelerdir?

Kronik viral hepatitler, dünyada milyonlarca insanı etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, 2019 yılında yaklaşık 325 milyon kişi kronik viral hepatit ile yaşamaktaydı. Bu kişilerin 257 milyonu hepatit B, 71 milyonu hepatit C ve 15 milyonu da hem hepatit B hem de hepatit D ile enfekteydi. Ayrıca, her yıl yaklaşık 1,3 milyon kişi kronik viral hepatitten kaynaklanan karaciğer hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Kronik viral hepatitlerin bulaşma yolları farklıdır. Hepatit A ve E virüsleri, kirli su ve gıda yoluyla fekal-oral yolla bulaşır. Hepatit B, C ve D virüsleri ise kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşır. Hepatit G virüsü de kan yoluyla bulaşabilir ancak karaciğer hastalığına neden olduğu kanıtlanmamıştır.

Kronik viral hepatitlerin belirtileri de çeşitlidir. Bazı kişiler hiçbir belirti göstermezken, bazıları ateş, halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, sarılık, kaşıntı, idrar renginde koyulaşma ve dışkı renginde açılma gibi belirtiler yaşayabilir. Kronik viral hepatitlerin tanısı için kan testleri yapılır. Bu testlerde virüsün varlığı ve tipi, antikorların varlığı ve seviyesi, karaciğer enzimlerinin seviyesi ve karaciğer fonksiyonları incelenir.

Kronik Viral Hepatit Çeşitleri

Kronik viral hepatitlerin en yaygın çeşitleri şunlardır:

Hepatit B

Hepatit B virüsü kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşır. En sık bulaşma yolları şunlardır:

• Anneden bebeğe doğum sırasında
• Cinsel ilişki
• Kan transfüzyonu
• Organ nakli
• İğne paylaşımı
• Steril olmayan cerrahi veya diş müdahaleleri

Hepatit B virüsünün bulaştığı kişiye bağlı olarak enfeksiyonun kronikleşme riski değişir. Örneğin, doğumda enfekte olan bebeklerin %90’ında, 1-5 yaş arasında enfekte olan çocukların %30’unda ve yetişkinlerin ise %5-10’unda kronik enfeksiyon gelişir.

Hepatit B virüsüne karşı etkili bir aşı vardır. Aşı, doğumdan hemen sonra başlanarak üç doz halinde yapılır. Aşılanan kişilerin %95’inde koruyucu antikor oluşur. Ayrıca, kronik HBV enfeksiyonu olan kişiler için antiviral ilaçlar da mevcuttur. Bu ilaçlar virüsün çoğalmasını engelleyerek karaciğer hasarını azaltabilir.

Hepatit C

Hepatit C virüsü (HCV), RNA içeren bir virüstür. HCV enfeksiyonu da akut veya kronik olabilir. Akut HCV enfeksiyonu genellikle belirtisizdir ve sadece %15-25 oranında kendiliğinden iyileşir. Kronik HCV enfeksiyonu ise altı aydan uzun süren bir enfeksiyondur. Kronik HCV enfeksiyonu olan kişilerin yaklaşık %20’sinde siroz veya karaciğer kanseri gelişebilir.

Hepatit C virüsü de kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşır. En sık bulaşma yolları şunlardır:

• İğne paylaşımı
• Kan transfüzyonu
• Organ nakli
• Steril olmayan cerrahi veya diş müdahaleleri
• Cinsel ilişki (daha nadir)

Hepatit C virüsünün bulaştığı kişiye bağlı olarak enfeksiyonun kronikleşme riski değişir. Örneğin, erkeklerde, yaşlılarda, HIV pozitiflerde ve immün yetmezliği olanlarda kronikleşme riski daha yüksektir.

Hepatit C virüsüne karşı etkili bir aşı yoktur. Ancak, kronik HCV enfeksiyonu olan kişiler için yeni nesil antiviral ilaçlar mevcuttur. Bu ilaçlar virüsü tamamen ortadan kaldırabilir ve tedavi başarısı %90-95’tir.

Hepatit D

Hepatit D virüsü (HDV), RNA içeren bir virüstür. HDV enfeksiyonu sadece hepatit B virüsü ile birlikte oluşabilir. HDV enfeksiyonu iki şekilde gelişebilir:

• Eş zamanlı enfeksiyon: Hepatit B ve D virüsleri aynı anda bulaşır.
• Süper enfeksiyon: Kronik hepatit B hastası hepatit D virüsü ile enfekte olur.

HDV enfeksiyonu akut veya kronik olabilir. Akut HDV enfeksiyonu genellikle kendiliğinden iyileşir ancak bazen fulminan bir seyir gösterebilir. Kronik HDV enfeksiyonu ise altı aydan uzun süren bir enfeksiyondur. Kronik HDV enfeksiyonu olan kişilerin yaklaşık %70’inde siroz gelişebilir.

Hepatit D virüsü de kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşır. En sık bulaşma yolları şunlardır:

• İğne paylaşımı
• Kan transfüzyonu
• Organ nakli
• Steril olmayan cerrahi veya diş müdahaleleri
• Cinsel ilişki

Hepatit D virüsünün bulaştığı kişiye bağlı olarak enfeksiyonun kronikleşme riski değişir. Örneğin, eş zamanlı enfekte olanlarda kronikleşme riski %5, süper enfekte olanlarda ise %80’dir.

Hepatit D virüsüne karşı etkili bir aşı veya ilaç yoktur. Ancak, hepatit B virüsüne karşı aşılanmak hepatit D virüsünden korunmanın en iyi yoludur. Ayrıca, kronik hepatit D hastaları için interferon alfa tedavisi uygulanabilir. Bu tedavi, virüsün çoğalmasını azaltarak karaciğer hasarını önleyebilir.

Kronik viral hepatitler, karaciğerde iltihaplanma ve hasara neden olan viral enfeksiyonlardır. Hepatit A, B, C, D, E ve G virüsleri tarafından oluşturulabilirler. Kronik viral hepatitler, siroz ve karaciğer kanseri gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilirler. Kronik viral hepatitlerin bulaşma yolları, belirtileri, tanısı, tedavisi ve korunması farklıdır. Kronik viral hepatitlerden korunmak için aşılama, hijyen kuralları, güvenli cinsel ilişki ve steril malzeme kullanımı önemlidir.

Hepatit A ve B aşıları nerede yapılır?

Hepatit A ve B aşıları, karaciğerde iltihaplanma ve hasara neden olan hepatit A ve B virüslerine karşı koruma sağlayan aşılardır. Hepatit A ve B aşıları, tüm sağlık kuruluşlarında yapılmaktadır. Bu kuruluşlar arasında, özel ve vakıf hastaneleri, sağlık ocakları ile aile sağlık merkezleri de bulunmaktadır. Tercih edilen sağlık kuruluşundan randevu alınarak kısa süre içerisinde aşı uygulaması tamamlanabilir.

Hepatit A aşısı, 2 doz halinde, 18 ay ve 2 yaş döneminde yapılır. Aşının koruyuculuğu çok yüksektir. Hepatit A aşısı yapıldıktan sonra ömür boyu korur. Hepatit B aşısı ise, doğumdan hemen sonra başlanarak üç doz halinde yapılır. Aşılanan kişilerin %95’inde koruyucu antikor oluşur. Hepatit B aşısı yapıldıktan 15 gün sonra koruyuculuğunu gösterir.

Hepatit A ve B aşıları, hepatit A ve B virüslerinden üretilmektedir ve hastalığın önlenmesinde kullanılan en etkili yöntemdir. Aşılanma, kesinlikle hepatit A ve B enfeksiyonuna neden olmamaktadır. Hepatit A ve B aşılarının hastalıktan koruyuculuk oranının %90 olduğu tespit edilmiştir.