Her sağlıklı kemik iliğinde akyuvar, alyuvar ve kan pulcuklarının üretim sürecinde rol alan hücrelerin yer aldığını belirten Lösemi Lenfoma Miyelom Hastaları ve Araştırma Eğitim Birliği (LLMBİR) Derneği Üyesi Doç. Dr. Sinem Civriz Bozdağ, lösemi hastalığında bu hücrelerin denetimsiz bir halde çoğalarak kandaki sağlıklı hücrelerin oluşmasını engellediğini tabir etti. Dört lösemi çeşidinin bulunduğunu söyleyen Bozdağ, lösemi tiplerini, akut lenfoblastik lösemi, akut myeloblastik lösemi, kronik lenfositik lösemi ve kronik myelositer lösemi olarak sıraladı.
Erişkin periyodunda ve çocukluk devrinde sık görülen lösemi tiplerinin farklı olduğunu anlatan Doktor Sinem Civriz Bozdağ, “Çocukluk devrinde daha sık akut lösemi görülürken, erişkinlik periyodunda ise en sık kronik lenfositik lösemi gözlenmektedir” dedi.
LÖSEMİDE BELİRTİLER FARKLILIK GÖSTEREBİLİR
Löseminin tiplerine nazaran belirtilerinde de farklılık görüldüğünü belirten Bozdağ, “Akut lösemilerde kan hücre kıymetlerinde düşme görülür. Buna bağlı olarak akyuvarlar düştüğü için ateş, enfeksiyon belirtileri, kan pulcukları düştüğü için bedende morluklar, daha kolay meydana gelen kanamalar, alyuvar azalmasına bağlı olarak ise halsizlik, çarpıntı, kemik ağrısı üzere şikayetler ortaya çıkabilir. Kronik lösemilerde ise şikayetler bu kadar net olarak anlaşılmaz. Kronik myeloid lösemide iştahsızlık, erken doyma, karın ağrısı gözlenebilirken, kronik lenfositik lösemide hiçbir şikâyet olmayabileceği üzere bedende bezeler, ateş, gece terlemesi, kilo kaybı üzere belirtiler de görülebilir” dedi.
TEDAVİ LÖSEMİNİN CİNSİNE NAZARAN YAPILIYOR
Lösemi nedenleri ortasında radyasyon, böcek ilaçlarına maruz kalmak üzere çevresel faktörlerin ve down sendromu üzere kimi genetik hastalıkların suçlandığını söz eden Doç. Dr. Bozdağ, “Ancak lösemi genetik geçişli bir hastalık değildir. Ebeveyni lösemi olan bir bireyde de lösemi hastalığı görülecek diye bir esas yoktur. Lösemi hastalığına yakalanma riskini azaltmak için sigara içilmemeli, sağlıklı beslenilmeli, tertipli idman yapılmalı ve obeziteden kaçınılmalıdır. Kronik lenfositer lösemi çok yavaş ilerleyen bir hastalık olduğu için hastaların birçoklarında tedaviye gereksinim duyulmazken, kronik myelositer lösemide ise hastalar ağızdan alınan haplarla tedavi edilebilmektedir. Akut lösemi tedavisinde ise bunlardan farklı olarak tedaviye hızlıca başlamak gereklidir. Akut lösemi tedavisi kemoterapi ile başlar tabibin yaptığı değerlendirmeler doğrultusunda kök hücre (kemik iliği) naklinin gerekli olup olmadığına karar verilir” dedi.
“LÖSEMİDE KÖK HÜCRE BAĞIŞI ÖNEMLİ”
Akut lösemi hastalarının değerli kısmında kök hücre nakli yapılması gerektiğini de kelamlarına ekleyen Doç. Dr. Bozdağ, “Bu noktada öncelikle aile içinde tarama başlatılır. Burada kan kümesi ahengi değil doku kümesi ahengi aranır. Doku kümesi ahengi yapılan kan testleri ile değerlendirilir. Aile içi tam uyumlu verici bulunabilme mümkünlüğü yüzde 25-30 civarındadır. Eğer ailede tam uyumlu kök hücre vericisi yoksa aile dışı tam uyumlu dış vericilerden nakil düşünülür ve kök hücre bankalarına başvurulur. Dolayısıyla bu bankalarda ne kadar çok istekli bağışçı olursa o kadar çok hasta yaşama dönebilir” dedi.
“KÖK HÜCRE BAĞIŞINDAN VAZGEÇİLMEMELİ”
Kök hücre bankalarına yalnızca kolay bir kan örneği verilerek istekli verici olmanın mümkün olduğunu söyleyen Doç. Dr. Bozdağ kelamlarını şöyle noktaladı:
“Eğer bir istekli vericinin bir hasta ile dokuları tam uyumlu gelirse kendisinden tekrar onay alınarak kök hücre toplama sürecine geçilir. Kök hücre nakli yapılmak için toplanan kök hücreler istekli vericinin damarlarından yahut direkt kemik iliğinden toplanır. Bu nedenle yapılan nakillere damardan toplandığında allojeneik periferik kök hcüre nakli denirken kemik iliğinden direkt toplandığında allojeneik kemik iliği nakli denir. Aslında her iki durumda tıpkı süreci tanımlar. Sağlıklı vericinin kol damarları uygunsa bağışçı kan bağışı yapar üzere oturur, aferez cihazına bağlanır ve kök hücreler bu süreç sırasında toplanır. Bu süreçten evvel vericinin kemik iliğindeki kök hücrelerin kana geçmesi için hücre artırıcı aşılar yapılır. Diğer yol ise anestezi eşliğinde direkt kemik iliğinden kök hücrelerin alınmasıdır. İki süreç de vericiye ziyan vermez. Uzun yıllardan beri yapılmış olan kök hücre nakillerinde hücrelerini vermiş olan binlerce sağlıklı vericinin takibinde bu şahısların sıhhati üzerine olumsuz hiçbir tesir gösterilmemiştir. Bu nedenle verici olmaya karar verdikten sonra süreçten ziyan göreceğini düşünerek bir hayatı kurtarmaktan vazgeçmemek değerlidir. Yani lösemi türlerine nazaran tedavileri farklılıklar gösterir. Tüm lösemi çeşitlerinde yeni tedaviler ve kök hücre nakli ile muvaffakiyet oranları artmıştır.”
