Multiple skleroz bayanlarda erkeklerden iki kat fazla görülüyor, o denli ki dünyadaki MS hastalarının %70’ini bayanlar oluşuruyor. Hastalık, tuttuğu bölgeye nazaran değişik belirtiler gösteriyor. Konuşma merkezini tutarsa hasta konuşamayabiliyor, tutulma istikrar merkezindeyse dengesizlik ve baş dönmesi, his merkezindeyse hissizlik oluyor. Tuttuğu yere nazaran klinik bulgular verdiğinden “bin yüzlü hastalık” olarak da nitelendirilen MS’in görülme sıklığı ne yazık ki her geçen gün artıyor.
Multipl sklerozun dünyada 3 milyon, ülkemizde ise 60 binden fazla kişiyi etkilediğini belirten Türk Nöroloji Derneği Lideri Prof. Dr. Şerefnur Öztürk, MS hastalığının beyin, göz sonu ve omuriliği etkilediğini vurguluyor.
Dünya MS Günü nedeniyle ntv.com.tr’ye açıklama yapan Doktor Şerefnur Öztürk, MS’in belirtileriyle birçok nörolojik hastalığı taklit ettiğine, bu nedenle de teşhiste, münasebetiyle da tedavide gecikmeler yaşandığına dikkat çekerek 5 soru-5 yanıtla MS hastalığı ile ilgili bilgileri şöyle özetliyor:
Her türlü nörolojik hastalığı taklit eden MS nedir, neden olur?
Multipl skleroz kişinin bağışıklık sisteminin kendi dokusuna yönelik tesiri ile ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Multipl skleroz merkezi hudut sisteminin bir hastalığıdır ve merkezi hudut sistemi; beyin, omurilik ve görme sonlarından oluşmaktadır. Bu bölgelerde ayrıyeten dejeneratif değişiklikler dediğimiz vakit içinde beyin ve omurilik hacminde azalma da oluşabilmektedir. MS’te sonlar etrafındaki kılıfların ve sistemlerin etkilenmesi sonucu etkilenen bölgeye nazaran duyusal, görme, yürüme, konuşma ve istikrar üzere merkezi hudut sistemi fonksiyonlarında birtakım bozulmalar olabilmektedir.
“Bin yüzlü hastalık” olarak nitelendirilen MS hangi belirtilerle ortaya çıkar, hangi şikayetler MS açısından sinyal kabul edilmeli?
Multipl skleroz çok çeşitli tablolarla belirti verebilir. Beyin, omurilik ve göz sinirlerindeki etkilenmeye nazaran belirtiler değişir. Etkilenen bölgeye nazaran şayet motor alan etkilenmişse kollarda bacaklarda kuvvet kaybı, duyu ile ilgili alanlar etkilenmişse tekrar ilgili bölgelerde duyu kayıpları, görme sonları etkilenmişse bilhassa bulanık görme (genellikle tek gözde), renk algısında bozulma, çift görme ortaya çıkabilir. Beyin sapı bölgesinde başdönmesi, dengesizlik ile belirti verebilir. Omurilik tutulmalarında düzeyine nazaran kol yahut bacaklarda kuvvetsizlik, duyu kaybı, nesil şekli ağrı, başın öne eğilmesi ile elektriklenme hissi olabilir. Yorgunluk hissi de hastaların hayat kalitesini olumsuz etkileyen sık bir belirtidir. Hastalık ilerledikçe spastisite (kasların şiddetli derecede kasılı kalması hali), idrar ve gayta denetiminde zorluk, zihinsel marifetlerde, hafızada bozulma ortaya çıkabilir. Şikayetlere depresyon üzere psikiyatrik bozukluklar eklenebilir. Belirtilerin erken tanınması tedavi başarısı açısından değerlidir. Bu belirtiler her türlü nörolojik hastalığı taklit ettiği için hastanın başvurması ve teşhiste gecikmeler olabilmektedir.
OBEZİTE, SİGARA VE ÇOK TUZ TÜKETİMİ MS RİSKİNİ ARTIRIYOR
MS’de risk faktörleri nelerdir, kimler MS açısından risk altında?
Multiple sklerozda hangi faktörlerin bağışıklık sistemini santral hudut sistemine karşı harekete geçirdiği tam olarak ortaya konamamıştır. Genetik faktörler, viral enfeksiyonlar, beslenme ile bağlı faktörler, hava kirliliği, obezite, sigara, çok tuz tüketimi, D vitamini eksikliği, gerilim faktörleri üzerinde durulmaktadır. Genetik yatkınlık nedeniyle ailesinde MS olan şahıslar daha yatkın olabilir lakin bu yüksek bir oranda değildir. Multiple skleroz ve immünoloji alanındaki bilimsel araştırmalar multiple sklerozun ortaya çıkış nedeni, oluş sistemleri, tanısı ve tedavisi konusunda her geçen gün daha yeni bilimsel bilgilere ulaşmamızı sağlamaktadır.
MS TEDAVİSİNE ERKEN BAŞLAMAK ÖNEMLİ
MS nasıl tedavi edilir, tedavi muvaffakiyetini etkileyen faktörler nelerdir?
Tanı ve görüntüleme yollarındaki gelişmeler ile artık daha erken periyotta teşhis koyabilmemiz mümkün olmaktadır. Tedavi seçeneklerinin giderek artması, yeni ve aktif tedavi seçeneklerinin ortaya çıkması her hasta için en uygun tedavinin planlanması konusunda değerli katkılar sağlarken tedavi ile bağlantılı mümkün risklerin de idaresini gerektirmektedir. MS hastalığı birçok hastada atak ve güzelleşmeler ile seyretmekte ve ataklarda düzelme bazen tam olmaktadır. Lakin, bu atakların %40 kadarında sekeller ortaya çıkabilir. Bu sekellerin birçoğu günlük ömrü etkilemezken kimileri da ömür kalitesini bozabilir. MS hastalarının çoğunluğu değerli bir sakatlığı olmadan, işlerini aksamadan yapabilen, olağan bir hayat yaşayan şahıslardır.
BİLİMSEL OLARAK KANITLANMAMIŞ YOLLAR TEDAVİYİ GECİKTİRİYOR
Tedaviye erken başlamak değerlidir. Bilimsel olarak kanıtlanmamış tedavi tekniklerine başvuran hastalarda tedaviye başlamada gecikme olabilmektedir. Multiple sklerozda tedavi yaklaşımları hastanın kişisel özellikleri, hastalığın evresi, şiddeti, alt tipleri ile birlikte kıymetlendirilerek belirlenmekte, tedavi yanıtına nazaran basamaklı tedavi değişimi uygulanabilmektedir. Bu alanda kullanılan ilaçlar giderek daha yüksek muvaffakiyet oranı ile tedavi alanına girmektedir.
MS HASTASI HAVA KİRLİLİĞİ OLAN YERDE YAŞAMAMALI
MS’ten korunmak mümkün mü, mümkünse bunun için neler yapılabilir? MS hastası, ömür kalitesini yükseltmek için nelere dikkat etmeli?
Multiple skleroza neden olan faktörler tam olarak bilinemediğinden gözetici faktörler de tam olarak bilinmemektedir. Fakat MS’in daha güzel seyretmesi için hastaların istikrarlı ve doğal beslenmesi değerlidir. Akdeniz mutfağı, zerzevat, meyve ve balık yüklü beslenme MS için güzel bir beslenme programıdır. Tuz azaltılmalıdır. Sigara genel sıhhate ziyanlı olmanın yanında MS için ayrıyeten ziyanlı, bu nedenle sigara bırakılmalıdır. Hava kirliliği olan bölgelerde yaşamak da riski artırmaktadır. Bölgemizde maalesef genel bir D vitamini düşüklüğü kelam bahsidir. Bu durum MS için olumsuz ortam oluşturmaktadır. Bu nedenle MS hastaları gereğince D vitamini almalıdır ve D vitamini için en kıymetli kaynağın gün ışığı olduğu unutulmamalıdır. MS hastalarının gün ışığına çıkmaları, ciltlerinin gün ışığı görmesi kıymetlidir. Çok sıcaktan kaçınılmalı fakat gün ışığında gereğince kalınmalıdır. Ayrıyeten hastalarımızın multipl skleroz tanısı aldıktan sonra nizamlı olarak denetim edilmeleri ve hastalık gidişinin izlenmesi çok değerlidir.
