Şeker hastalığı, vücudun kan şekerini (glukoz) düzenleyen insülin hormonunu yeterince üretemediği veya etkili bir şekilde kullanamadığı kronik bir metabolik hastalıktır. Kan şekerinin normal seviyelerin üzerine çıkması, çeşitli organ ve dokularda hasara yol açabilir. Şeker hastalığı, dünyada milyonlarca insanı etkileyen ve yaşam kalitesini düşüren önemli bir sağlık sorunudur.
İçindekiler
Şeker Hastalığı Tipleri Nelerdir?
Şeker hastalığının iki ana tipi vardır: Tip 1 ve Tip 2. Bunların dışında gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) ve diğer nadir görülen tipler de mevcuttur.
Tip 1 Şeker Hastalığı
Tip 1 şeker hastalığı, pankreasın insülin üretimini tamamen yavaşlatıp durdurduğu veya çok az salgıladığı bir tiptir. Bu durum, genellikle bağışıklık sisteminin pankreasın insülin üreten hücrelerine saldırması sonrasında oluşur. Tip 1 şeker hastalığı genellikle çocuk yaşta veya ergenlik döneminde başlar ve ömür boyu devam eder. Tip 1 şeker hastalığı olan kişiler, insülin hormonunu dışarıdan almak zorunda kalırlar.
Tip 1 şeker hastalığının başlıca belirtileri;
Ağızda kuruluk, susama, çok fazla idrara çıkma, yorgunluk ve bitkinlik, sık acıkma, diyet yapmadığı halde zayıflama, bulanık görme, ellerde ve ayaklarda hissizlik veya uyuşma ve karıncalanmadır.
Tip 2 Şeker Hastalığı
Tip 2 şeker hastalığı, pankreasın yeterli miktarda insülin ürettiği ancak vücudun bu hormona karşı direnç geliştirdiği bir tiptir. Bu durum, genellikle obezite, hareketsizlik, yaşlanma ve genetik faktörler gibi nedenlerle oluşur. Tip 2 şeker hastalığı genellikle yetişkinlik döneminde başlar ve ilerleyici bir seyir izler. Tip 2 şeker hastalığı olan kişiler, kan şekerini düzenlemek için diyet, egzersiz, ilaç veya insülin tedavisi alabilirler.
Tip 2 şeker hastalığının belirtileri tip 1 ile aynı olsa da hafif belirtiler olup fark edilmeyebilir. Bu sebeple, tip 2 şeker hastalığı tanısı konulması daha zorlayıcı olabilir.
Tip 2 şeker hastalığının başlıca belirtileri;
Ağız kuruluğu, susama hissi, sık idrara çıkma, yorgunluk ve halsizlik, sık acıkma veya iştahsızlık, kilo kaybı veya kilo alma, bulanık görme, yaraların geç iyileşmesi, hızlı enfeksiyon kapmak ve ciltte problemlerdir.
Gebelik Şekeri (Gestasyonel Diyabet)
Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet), hamilelik sırasında ortaya çıkan geçici bir kan şekeri yüksekliği durumudur. Gebelikte hormonların etkisiyle vücuttaki insülin direnci artabilir ve kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Gebelik şekeri, genellikle hamileliğin 24. ve 28. haftaları arasında tespit edilir ve doğumdan sonra genellikle düzelir. Ancak gebelik şekeri olan kadınların ileride tip 2 şeker hastalığı geliştirme riski artar.
Gebelik şekeri olan bayanların belirtileri genellikle hiç olmayacak kadar hafiftir veya yok gibidir. Bu nedenle, gebelik şekeri tanısı konulması için hamile kadınlara rutin olarak kan şekeri testi yapılması gerekir.
Gebelik şekerinin bazı belirtileri;
Ağız kuruluğu, susama hissi, sık idrara çıkma, yorgunluk ve halsizlik, bulanık görme ve sık sık tekrar eden enfeksiyonlardır.
Şeker Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Şeker hastalığının belirtileri kişiye, hastalığın türüne ve derecesine bağlı olsa da, uzmanlar tarafından ifade edilen en yaygın belirtiler şu şekilde sıralanıyor:
- Su ihtiyacı ve Ağız Kuruluğu: Yükselen kan şekeri seviyesinin en önemli belirtilerinden biri, fazladan su içme isteği oluyor. Ayriyeten ağızda kuruluk ve şekerlik hissi de oluşabilmektedir.
- Sık İdrara Çıkma: Kan şekerinin yüksek olması, böbreklerin fazladan çalışmasına ve idrar miktarının artmasına sebep oluyor. Bu durumda da sık idrara çıkma problemine yol açmaktadır.
- Yorgunluk ve Bitkinlik: Kan şekerinin normal seviyelerden farklı olması, vücudun enerji üretimini bozmaktadır. Bu da yorgunluk ve halsizlik hissine neden olmaktadır.
- Sık Acıkma veya İştahsızlık: Kan şekerinin dalgalanması, iştah kontrolünü etkilemektedir. Bazı bireylerde sık acıkma veya doymama hissi oluşurken, bazılarında ise iştahsızlık veya mide bulantısı da görülebilmektedir.
- Kilo Kaybı veya Kilo Alma: Kan şekerinin normal seviyelerde olmaması, vücudun yağ depolama veya yakma mekanizmasını bozuyor. Bu da kilo kaybı veya kilo alma sorunlarına neden oluyor.
- Bulanık Görme: Kan şekerinin yüksek olması, gözlerdeki sıvı dengesini bozarak lenslerin şişmesine veya küçülmesine neden oluyor. Bu da bulanık görme sorunlarına yol açıyor.
- Yaraların Geç İyileşmesi: Kan şekerinin yüksek olması, kan dolaşımını ve bağışıklık sistemini zayıflatıyor. Bu da yaraların geç iyileşmesine veya enfeksiyon kapmasına neden oluyor.
- Enfeksiyonlara Eğilimlilik: Kan şekerinin yüksek olması, vücudun savunma mekanizmasını bozuyor. Bu da enfeksiyonlara karşı daha hassas hale gelmeye neden oluyor.
- Ciltte Problemler: Kan şekerinin yüksek olması, kuru cilt, kaşıntı, döküntü ve mantar gibi problemlere neden olabiliyor.
- Sinir Problemleri: Kan şekerinin uzun süre yüksek kalması, sinirlerde hasara yol açabiliyor. Bu da ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma veya ağrı gibi sorunlara neden olabiliyor.
Şeker hastalığı nasıl teşhis edilir?
Şeker hastalığının teşhisi için üç farklı test kullanılır. Bunlar açlık kan şekeri (AKŞ), oral glukoz tolerans testi (OGTT) ve hemoglobin A1c (HbA1c) testidir. AKŞ testi için en az 8 saatlik bir açlık gereklidir. Sabah kahvaltı yapmadan önce kan örneği alınır ve kan şekeri seviyesi ölçülür. AKŞ değeri 100-125 mg/dl arasında bulunursa gizli şeker, 126 mg/dl veya üzerinde ise şeker hastalığı tanısı konulur.
Şeker hastalığı nasıl tedavi edilir?
Şeker hastalığının tedavisinde temel amaç, kan şekerini normal seviyelerde tutmak ve komplikasyonları önlemek veya geciktirmektir. Şeker hastalığının tedavisinde; eğitim, diyet, egzersiz, ilaç ve insülin tedavisi gibi yöntemler kullanılır. Tedavi planı kişiye özel olarak belirlenir ve düzenli olarak takip edilmesi gerekir. Şeker hastalığının tedavisinde kullanılan ilaçlar; ağızdan alınan ilaçlar (oral antidiyabetikler), enjekte edilen ilaçlar (insülin-dışı ilaçlar) ve insülin olarak sınıflandırılabilir. Bu ilaçların etki mekanizmaları, yan etkileri ve kullanım şekilleri farklıdır.
