makat içinde salgı yapan bezlerin iltihaplanması ve iltihabın birikmesi ile anal abse(makat absesi) oluşur. gitgide büyüyerek makadın yanına doğu büyür. şişlik dışarıdan gözlenebilir hale gelir. ateş, halsizlik, şiddetli ağrı gelişir. makat yanında gelişen şişlik dışarıya doğu makus kokulu akıntı yapabilir. şişlik nedeniyle hemoroid hastalığına benzeri şikayetler verir lakin akıntı ve ateş çoklukla fistülde görülür.
abse bizatihi patlayarak dışarı boşalabilir yahut teşhis edildiğinde ilaç tedavisi yahut müdahele ile boşaltılabilir. boşaldıktan sonra bir müddet daha akıntı olur, şikayetler vakit içinde geçer. lakin ekseriyetle makatın içinde absenin başladığı nokta ile dışarıya boşaldığı delik ortasında bir kanal oluşur. bu kanala fistül ismi verilir. fistül içersinden dış delğe gerçek akıntı gelişir. bölgenin tekrar iltihaplanma ihtimali mevcuttur, bu üzere durumlarda akıntının rengi, kıvamı ve kokusu değişir. iltihaplı devirlerde fistül etrafında yeni abse odakları gelişebilir, bu odaklar da yeni fistül sınırlarına sebep olabilir. bu yüzden fistül sınırı çok kanallı ve karmaşık bir hale gelir.
teşhis çoklukla muayene ile konur. lakin karmaşık bir fistül yapısından kuşku edildiğinde yahut fistül varlığından kuşku edildiğinde MR ve endoskopiden faydalanılır.
tedavide öncelikle iltihap varsa giderilmeli, abse varsa boşaltılmalıdır. fistül mevcutsa tedavi cerrahi müdaheledir. bu müdaheleler:
1-klasik sistem: fistülün iç deliği ve dış deliği ortasındaki alan açılır, iltihap odakları temizlenir. birtakım cerrahlar şayet mümkünse fistül çizgisini da çıkarmak ister. fistülün iç ağzı çoklukla makatı tutan kasların ortasından geçer. bu yüzden bu kas dokunun da kesilmesi gerekir. ileri yaştaki hastalarda, makat kasları gevşemişse bu durum sorun olabilir. bu yüzden kesilmesi gereken kas dokuyu kesmek için özel bir ip kullanılıabilir(seton) bu durumu düzeltmek için pekçok ameliyat tekniği geliştirilmiştir. yara düzgünleşme müddeti hastaya bağlı faktörler(şeker hastalığı varlığı gibi), yaranın büyüklüğü ve iltihabi alan varlığına bağlı olarak değişiklik gösterse de 2-4 haftadır. daima pansuman gerektirir.
2-lazer fistül ameliyatı: fistül iç ağzı dikişler ile kapatılır. fistül çizgisi kazınır, temizlenir. fistül çizgisinin tamamı lazer ile yakılır. dış ağız çıkarılır açık yara haline getirilir.
tüm ameliyat tekniklerinde değişik oranlarda tekrar etme yahut makatın öbür bir yerinden fistül oluşma riski vardır. ameliyat metodu hastanın özelliklerine ve abse-fistülün durumuna nazaran seçilmelidir.
