Beslenme, yaşlı popülasyonda sıhhatin kıymetli bir ögesidir ve yaşlanma sürecini tesirler.
Yaşlılarda yetersiz beslenme oranları gün geçtikçe artmaktadır. Her ne kadar yaşlılarda çok kilo prevalansı yüksek olsa da temel kaygı besin alımındaki düşüş ve yemek yeme motivasyonunun kaybıdır.
Malnutrisyon, güç istikrarının düzenlenmesi ve besin alımının denetimi ile ilgili sıkıntıların varlığını göstermektedir.
2016 yılında hastaneye yatırılan 65 yaş üstü 201 hasta ortasında yapılan Küçük Beslenme Değerlendirmesi (MNA) sonucu popülasyonun %93’ünde yetersiz beslenme yahut yetersiz beslenme riski olduğu görülmüştür.
Vücut kilo kaybına neden olan düşük bir güç alımı, toplumsal yahut fizyolojik faktörlerden yahut her ikisinin bir kombinasyonundan kaynaklanacağı düşünülüyor.
Sindirim Sistemindeki Biyolojik Değişimler
• Hudut sistemindeki nörodejenerasyon nedeniyle disfaji (yutma güçlüğü), gastrointestinal reflü ve kabızlık üzere gastrointestinal semptomlar görülebilir.
• Mide hareketliliği yaşlanma ile bozulur.
• Mide asidi salgılarında azalma olur.
• Pankreasta yapısal değişiklikleri görülür. Pankreatik lipaz, kimotripsin ve pankreas suyunda bikarbonat konsantrasyonunun yaşlanma ile düştüğü gösterilmiştir.
• Karaciğer büyüklüğü ve kan akışı da yaşla birlikte azalır, İltihaplanma, hücresel gerilim ve fibrozisin neden olduğu bilinmektedir.
Sindirim Sistemindeki Fizyolojik Değişimler
• Yaşla birlikte, beden yağ ölçüsü artar ve iskelet kası kaybı nedeniyle yağsız kütlede azalma görülür.
• 50 yaşından sonra her on yılda 3 kg’a kadar yağsız beden kütlesi kaybı görülür. Bu, 20 yaşında bir çocuğun ortalama beden yağına denktir.
• Yağ artışının nedeni çok faktörlü olup bunlar; fizikî aktivitenin azalması, büyüme hormonu ve cinsel hormonların salgısının azalması, bazal metabolizma oranında azalmadır.
• Kaşeksi, kalp yetmezliği ve romatoid artrit üzere birçok kronik hastalıkta görülür. Kaşeksi, istemsiz bir yağsız kütle (kas, organ, doku, cilt ve kemik) kaybıdır. Katabolizmadan (yıkım) kaynaklanır ve beden tüketiminde değişikliklere neden olur.
• Sarkopeni, iskelet kası kütlesindeki azalmadır. Azalmış fizikî aktivite ile alakadır.
Yaşlanma Anoreksisi
Artan yaşla iştah ve yiyecek tüketimi azalır. Sağlıklı yaşlı beşerler daha az açtır ve öğünlerden evvel daha doygundurlar. Daha küçük öğünler tüketip daha yavaş yerler. Ortalama günlük yemek alımı 20 ile 80 yaş ortasında %30 oranında azalır.
2016 yayınlanmış bir çalışmada Kolaylaştırılmış Beslenme İştah Anketi (SNAQ) ile İngiltere’deki bir hastanede bulunan 179 yaşlı bayan ortasında iştahsızlığın yaygın olduğu ve makus sıhhat hizmetinin de buna tesiri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Kötü takma diş ve uygun olmayan takma dişler, yedikleri yiyeceğin tipini ve ölçüsünü sınırlayabilir.
Koku alma epiteli, reseptörler ve hudut yollarındaki değişiklikler koku alma duyusunu etkileyebilir. Bu, yaşlı insanlardaki yiyeceğe ilgiyi, yiyecek alımını azaltır ve yiyeceğin tipini etkileyebilir
Tat alma duyusunun azaldığı yaşlı hastalar daha az değişken bir diyete sahiptirler ve sonuç olarak mikro besin öğeleri eksiklikleri geliştirir. Parkinson ilaçları ve antidepresanlar tat duyusunu etkileyebilir.
Kolesistokinin(CCK) hormonunun yaşlılarda artmasının yüksek tokluk ve düşük açlık ile bağlı olduğu gösterilmiştir.
Asıl rolü güç istikrarını sağlamak olan yağ hücrelerinin ürettiği leptin hormonunun yaşlılarda yüksek olması da doygunluk hissi oluşumuna neden olur, yiyecek alımını kısıtlar.
İnsülin, glukoz metabolizmasını düzenler. Yaşlanma, düşük glukoz toleransı ve yüksek insülin düzeyleri ile bağlantılıdır.
Tıbbi Nedenler
• Kardiyak sorunlar (Kalp yetmezliği gibi)
• Teneffüs sistemi hastalığı (Kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi)
• Gastrointestinal Bozukluklar (Malabsorpsiyon sendromları, disfaji gibi)
• Endokrin bozuklukları (Diyabet gibi)
• Nörolojik, örneğin, felç, Parkinson hastalığı, motor nöron hastalığı
• Enfeksiyon (zatürree, idrar yolu enfeksiyonu gibi)
• Fizikî sakatlık (artrit gibi)
• Alkolizm
• İlaçlar
Psikolojik ve Toplumsal Nedenler
• Sayıklama
• Demans / Alzheimer hastalığı (Alzheimer hastalarının yüzde ellisi teşhisten 8 yıl sonra kendilerini besleyemiyor. Alzheimer’de besin alımını etkileyebilecek koku alma değişiklikleri de meydana gelir.)
• Depresyon (Ayakta tedavi görenlerde ve huzurevinde görülen kilo kaybının %30 ila %36’sının depresyondan kaynaklandığı belgelenmiştir.)
• Dert
• Alkolizm
• Kayıp
• Yoksulluk
• İzolasyon
• Yemek alışverişi yapamamak, yemek hazırlayamamak ve yemek pişirememek
Yaşlılık devrindeki şahısların beslenmeleri bu üzere durumları göz önüne alınarak planlanır. Hastanede yahut yaşlı bakım merkezlerinde kalanlarda da bunlara dikkat etmek değerlidir.
